بررسي مقايسه‌اي پيوند دين و سياست در كتاب علم سعادت و سيرالملوك

A Comparative Study of the Relationship between Religion and Politics in the book Alam Saadat and Sir al-Muluk

كتاب علم سعادت‌ در سال 1070ميلادي درست يك سال پس از باز شدن دروازه‌هاي آناتولي به روي ترك­ها در جنگ ملازگرد به وسيلۀ يوسف­خاص حاجب به رشتۀ تحرير درآمد. اين اثر كه در زبان تركي باستاني به معناي علم ادارۀ دولت به كار مي‌رود، طي قرون متمادي، مهم‌ترين كتاب راهنماي بسياري از دولتمردان و سلاطين بوده است. اين كتاب، از نظر عنوان، شباهت‌هاي نزديك با سياست‌نامه يا سيرالملوك خواجه ‌نظامّالملك طوسي دارد. سياست‌نامه يكي از ارزشمندترين آثار سدۀ پنجم زبان و ادبيّات ‌فارسي است كه علاوه بر آنكه در ادبيّات فارسي حائز اهميّت است، در متون تاريخي و حقوق ‌عمومي نيز اهميّت فراواني دارد. بخش‌هايي از اين اثر، مرتبط با اصول و آيين ملك‌داري براساس شريعت است. در اين پژوهش، تلاش شده­است تا با بهره‌گيري از روش تحليل محتوا و روش توصيفي- تطبيقي و با ابزار كتابخانه‌اي، وجوه افتراق و تشابه مطالب دو كتاب در رابطه با موضوع پيوند دين و سياست، بازنماياند و از اين‌ راه، تفاوت انديشۀ سياسي دو نويسنده را تا حدّ امكان مشخص نمايد. با بررسي اين دو اثر اين نتيجه حاصل گرديد كه سلاطين ترك در طول تاريخ از شاه آرماني به سلطنت متغلبانه و از دين­ياري به دين‌پژوهي، تغيير ماهيّت دادند و با توجّه به روحيۀ جنگ سالارانۀ آن‌ها و در جهت تجديد نظم كهن ايراني، با نفوذ وزرا سعي شد كه اقتدار پادشاهان قراخاني و سلجوقي در مجرايي قانوني و نظام­مند محدود شود.

Saadatnameh was written by Yusuf Khan Hajib in 1070 AD, exactly one year after the Anatolian gates were opened to the Turks in the battle of Malazgerd. Used in ancient Turkish to mean the science of government, this work has been the most important guidebook for many statesmen and sultans for centuries. This book, in terms of title, has close similarities with the policy or Sir al-Muluk Khajeh of Nizam al-Mulk Tusi. The policy is one of the most valuable works of the fifth century Persian language and literature, which in addition to being important in Persian literature, is also very important in historical texts and public law. Parts of this work are related to the principles and rituals of property based on Sharia. In this research, an attempt has been made to use the content analysis method and descriptive-comparative method and with library tools to show the differences and similarities between the two books on the subject of the connection between religion and politics. Specify as much as possible. Examining these two works, it was concluded that the Turkish sultans throughout history changed their nature from Shah Armani to a monarchy and from religion to Yari to religious studies. The authority of the Karakhani and Seljuk kings was limited to a legal and systematic channel.