بررسي نقش بهبود كارايي توليد گندم (آبي و ديم) بر دستيابي به اهداف برنامه پنج‌ساله ششم توسعه در ايران

در اين پژوهش با استفاده از الگوهاي برنامه‌ريزي رياضي و اطلاعات منتشر شده وزارت جهاد كشاورزي كارايي‌هاي فني، تخصيصي، هزينه‌اي، درآمدي و سود زراعت آبي و ديم گندم در ۲۶ استان كشور به‌منظور شناسايي ظرفيت‌هاي ارتقاي كارايي و افزايش توليد در راستاي تأمين اهداف برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور برآورد و مورد بررسي قرار گرفت. يافته‌هاي پژوهش نشان داد، ميانگين كارايي فني 97/0 بوده و امكان بهبود آن با مديريت مصرف منابع قابل توجه نمي باشد. با اين‌وجود تخصيص نامناسب نهاده‌ها باعث افت كارايي هزينه‌اي به 81/0 شده است. استان‌هاي آذربايجان شرقي، خوزستان، سيستان و بلوچستان، كردستان، گلستان، قم و البرز از نظر كارايي‌هاي فني، تخصيصي و هزينه‌اي در مرز كارا قرار داشته و در سطح فناوري موجود در بهترين وضعيت ممكن مي‌باشند. از لحاظ كارايي هزينه‌اي نيز استان‌هاي كهگيلويه و بويراحمد (44/0)، خراسان جنوبي (56/0)، كرمانشاه (64/0) و خراسان شمالي (64/0) نامناسب‌ترين وضعيت را دارند. بر اساس نتايج تفاوت چنداني ميان استان‌هاي مورد مطالعه از نظر كارايي درآمدي و كارايي تخصيصي درآمدي وجود نداشته و حداكثر توان توليدي كشور از طريق بهبود كارايي فني، 3/336 هزار تن است. اين مقدار برابر با 3/7 و 9/0 درصد افزايش در ميزان توليد فعلي گندم ديم و آبي مي‌باشد. انتظار مي‌رود، كاهش زراعت ديم گندم در استان اصفهان و خراسان جنوبي و زراعت آبي گندم در استان‌هاي آذربايجان غربي، كهگيلويه و بويراحمد و مازندران نقش قابل توجهي در بهبود كارايي درآمدي داشته باشد. طبق نتايج به‌دست‌آمده امكان افزايش سود در زراعت گندم كشور تا 3/103 درصد مقدور بوده كه بيش تر آن از كاهش هزينه‌هاي زراعت گندم ديم (11 درصد) و افزايش درآمد زراعت گندم ديم (8/25 درصد) ايجاد مي‌گردد. كارايي سود در زراعت گندم 5/47 درصد بوده كه نشان مي‌دهد، ويژگي كارايي فني (هدف سياست گزار) بالا و كارايي سود (هدف بهره‌بردار) پايين يكي از مشخصه‌هاي مهم توليد اين محصول در كشور مي‌باشد.