كليدواژه :
دوره صفوي , مدايح رضوي , امام رضا (ع) , زائران , زيارت
چكيده فارسي :
مدايح رضوي دورۀ صفويه در كنار مدح و منقبت، فوايد تاريخي و اجتماعي نيز دارند و از ميان آن‌ها، پاره‌اي از رسوم اجتماعي، آداب زيارت و احوال زائران حرم امام رضا(ع) را در دو قرن دهم تا دوازدهم مي‌توان دريافت. براساس يافته‌هاي اين تحقيق، در اين مدايح برخي آداب و سنن زيارت، مثل: روشنايي، تعطير، تابوت‌گرداني، بست‌نشيني، آستان‌بوسي، اقامه نماز مستحبي در حرم رضوي، شفاعت‌خواهي و ... آمده است. يكي ديگر از نكات شايسته توجه در شفاعت‌خواهي در مدايح رضوي اين دوره، ابراز حاجات و خواسته‌هاي مادي و معنوي و به نوعي قطعات تقاضايي شعرا به درگاه امام هشتم است كه در شعر اين دوره، با عنوان «تخلص به مدح شاه خراسان يا امام رضا(ع)» آمده‌اند. درباره احوال زائران نيز به نكاتي چون: ازدحام زوّار، سر و روي خاك‌آلود زائران، شكستن دست و پاي زائران بر اثر ازدحام، دفن تعداد زيادي از مردم در حرم و ... در اين مدايح اشاره شده كه بيانگر وضعيت اجتماعي حرم رضوي در آن دوران است. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي نشان مي‌دهد آيين‌هاي زيارت حرم رضوي و احوال زائران در مشهد در دورۀ صفوي چگونه بوده و در مدايح رضوي به چه صورتي منعكس شده است. بازتاب اين رسوم نشان‌دهنده اين موضوع است كه شعر اين دوره پشتيبان و ادامه خط فكري و سياست مذهبي صفويان در برابر رقباي سني مذهبي چون ازبكان و عثمانيان بوده است.
چكيده لاتين :
The Razavi praises of the Safavid period, in addition to the praise and manqabat, also have historical and social benefits, and among them some of the social customs, pilgrimage and pilgrimage of the shrine of Imam Reza (AS) can be found in the two tenth to twelfth centuries. Based on the findings of this research, in these praises, some rites and traditions of pilgrimage, such as enlightenment, funeral, carrying coffins, packing, thresholding, offering recommended prayers in the Razavi shrine, intercession, among others are mentioned. Another point worthy of attention in intercession in the Razavi praises of this period is the expression of material and spiritual needs and desires and a kind of request of poets to the eighth Imam, which in the poem of this period, entitled "Alias in praise of Shah Khorasan or Imam Reza Come". Regarding the condition of the pilgrims, points such as the crowd of pilgrims, the dusty heads and faces of the pilgrims, the breaking of the hands and feet of the pilgrims due to the crowd, the burial of a large number of people in the shrine, etc. are mentioned in these eulogies. This article using the descriptive-analytical method has shown the religious customs and traditions of visiting the Razavi shrine and the condition of the pilgrims in Mashhad in the Safavid period along with its representation in the Razavi praises. The reflection of these customs shows that the poetry of this period supports and continues the line of thought and religious policy of the Safavids against Sunni religious rivals such as the Uzbeks and the Ottomans.
