واكاوي خشك سالي‌هاي نهان درآب و هواي فراخشك ايران (مطالعه موردي: مركز، جنوب و شرق ايران)

Investigation of latent droughts hyper-arid climate of Iran (Case study: center, south and east of Iran)

خشكسالي از جمله مخاطرات اقليمي مي‌باشد كه از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. يكي از مشكلات مطالعات خشكسالي بارش‌هاي بيش از نرمال در كنار يك دوره خشكي به نسبت طولاني است. اين موضوع باعث به انحراف كشيده شدن شاخص پركاربردي نظير SPI مي-شود؛ تا جايي كه گاه با وجود رخداد خشكسالي، شاخص به غلط آن دوره را نرمال و يا حتي ترسال نشان مي‌دهد و باعث تصميم‌گيري نادرست در برنامه‌ريزي‌هاي مقابله با خشكسالي مي‌شود. در اين مطالعه شاخص خشكسالي SPI در سطح 8 استان با تعداد 27 ايستگاه سينوپتيك واقع در مركز، جنوب و شرق ايران با اقليم فراخشك به روش دومارتن گسترش يافته در بازه زماني 34 ساله (1398-1364) براي بازه دوازده ماهه محاسبه و مورد واكاوي قرار گرفت. در اين پژوهش براي اولين بار شاخص اصلاحي EP-SPI ارائه شده است كه در آن داده‌هاي بارش موثر به عنوان ورودي برنامه مورد استفاده قرار گرفت. بدين ترتيب اثر بارش‌هاي قديمي‌تر كاهش يافته و شاخص، برآورد بهتري از خشكسالي ارائه نموده است. نتايج تحليل آماري مقاديرEP-SPI مقابل SPI نظير نشان از همبستگي معني دار در سطح 5٪ دارد.83 درصد وقايع با اختلاف بيش از يك در ماه‌هاي مهر تا اسفند ديده شده و بيشترين اختلاف دو روش معادل چهار سطح جابه‌جايي شاخص خشكسالي از ترسال شديد به خشكسال متوسط بوده است. در اين پژوهش مشخص شد كه 9/3 درصد از وقايع خشكسالي دوازده ماهه از ديد شاخص SPI پنهان مانده است. از اين رو مي‌توان گفت كارايي روش EP-SPI جهت آشكار سازي خشكسالي‌هاي نهان در بازه دوازده ماهه، مورد تاييد است.

Drought is one of the climatic hazards that is of special importance. One of the problems of drought studies is the over-normal rainfall along with a relatively long period of drought. This divert SPI index; To the extent that sometimes, despite the occurrence of drought, the index incorrectly shows that period as normal or even wet and leads to incorrect decisions in drought management plans. In this study, SPI drought index in 8 provinces with 27 synoptic stations located in the center, south and east of Iran with De Martonne hyper-arid climate in a period of 34 years (1985-2019) for a period of twelve months was calculated and analyzed. In this study, for the first time, the EP-SPI hybrid index is presented in which effective precipitation data was used as program input. Thus, the effect of older rainfall is reduced and the index provides a better estimate of drought. The results of statistical analysis of EP-SPI versus SPI values show a significant correlation at the level of 5%. 83% of the events with a difference of more than one in October to March and the highest difference between the two methods is equivalent to four levels of drought index displacement from wet Severe to moderate drought. In this study, it was found that 9.3% of the events of the 12-month drought remained hidden from the SPI index. Therefore, it can be said that the efficiency of EP-SPI method for detecting latent droughts in a period of twelve months is confirmed.