تحليل فركتالي بارش‌هاي روزانه دو حوضه‌ آبريز كرخه ودز

Fractal analysis of daily rainfall in Karkheh and Dez catchment

بارش به عنوان يكي از مهم‌ترين متغيرهاي اقليمي مي باشد كه به طور مستقيم در چرخه هيدرولوژي دخالت دارد. ايران به دليل كمبود نزولات جوي و توزيع نامناسب آن‌ها از مناطق خشك و نيمه‌خشك دنيا به حساب آمده كه همواره با كمبود آب به عنوان يكي از مهم‌ترين محدوديت‌هاي منابع طبيعي دست به گريبان بوده است. بنابراين، پژوهش حاضر با هدف استخراج رفتار مقياسي و شناسايي حافظه بارش (بلند مدت، كوتاه مدت) دو حوضه آبريز كرخه و دز انجام شد. بدين منظور داده‌هاي بارش 14 ايستگاه سينوپتيكي و باران‌سنجي دو حوضه كرخه و دز در بازه زماني 60 ساله (2019 – 1959) استفاده شد. نتايج نشان داد ايستگاه‌هاي دو حوضه 2 رژيم بارشي دارند. در بررسي رژيم‌هاي بارشي تمام ايستگاه‌ها دو حوضه مشخص شد، رژيم بارشي كوچك مقياس داراي حافظه بلند مدت و سري زماني آن پايدار است. ولي رژيم بارشي بزرگ مقياس داراي حافظه كوتاه مدت و سري زماني آن به جز براي دو ايستگاه‌ دوآب و دره تخت بقيه ايستگاه‌ها ايستا است. هر دو رژيم بارشي رفتار مقياسي كاملا متفاوتي را نشان مي‌دهند. همچنين رابطه بين رفتار مقياسي بارش و توپوگرافي منطقه مورد مطالعه را با كاربرد آزمون همبستگي پيرسون محاسبه شد. نتايج نشان داد در حوضه كرخه براي هر دو مقياس رژيم بارشي ارتباط معنادار وجود ندارد. از سويي حوضه دز در رژيم بارشي كوچك مقياس ارتباط معنادار است ولي رژيم بارشي بزرگ مقياس ارتباط معناداري وجود ندارد. اين امر مي‌تواند در حوضه كرخه ناشي از وضعيت توپوگرافي متعارض و ناهمگون در بخش‌هاي مختلف منطقه باشد.

Precipitation is important climatic varibles which is directly involved the hydrological cycle. Iran is considered the most arid and semi – arid regions of the world due to lack rainfall and their inappropriate distribution, which has always faced water shortage important limitations of natural resources.Therefore, the present study was conducted with the aim of extracting scale behavior and identifying (long – term and short – term) precipitation memory of two Karkheh and Dez catchment. For this purpose, Precipitation data of two Karkheh and Dez catchment were used over a period of 60 years (1959 – 2019). The results showed that the stations both areas have 2 rainfall regimes. In the study precipitation regimes all stations, two basins were identified. The small – scale precipitation regime has a long – term memory and a stable time series. However the large – scale precipitation regimes has a short – term memory and its time series is static except Doab and Darreh Takht station. both precipitation regimes show completely different scale behavior. the relationship between precipitation scale behavior and topography of the study area was calculated using pearson correlation test. The results show that there is no significant relationship between Karkheh basin both precipitation regimes. but in Dez basin, there is a significant correlation the small – scale precipitation regime, but there is no significant correlation the large – scale precipitation regime. This can be due to the conflicting and heterogeneous topographic situation in different parts of the region in Karkheh