بررسي آكوستيكي تكيه در شعر رسمي فارسي

the acoustic investigation of stress in Persian Poetry

از آنجا كه وزن شعر رسمي فارسي اصولاً وزني كمّي محسوب مي‌شود و وابسته به كشش واكه‌هاست، نقش تكيه در آن چندان مورد تأكيد قرار نگرفته يا در حاشيه بررسي شده‌است. در اين مقاله به بررسي نقش تكيه در شعر فارسي پرداخته شده است. سعي شده كه به اين سؤال پاسخ داده شود كه شعريت شعر رسمي فارسي تا چه حد وابسته به تكيه است؟ آزمايشي براي پاسخ به اين سؤال طراحي شده‌است. براي انجام آزمايش، غزل شماره 327 از ديوان حافظ انتخاب ‌شد و ويژگي‌هاي صوت‌شناختي آن مورد واكاوي قرار گرفت. بدين منظور از يك گويشور فارسي زبان، آشنا با اركان عروضي خواسته شد كه غزل مذكور را با تكيه ‌بر اركان عروضي با استفاده از برنامه پرت بخواند. براي اطمينان از صحت نتايج از همان گويشور خواسته شد كه يكبار ديگر غزل را در شرايط يكسان بخواند. سپس، داده‌ها در سه سطح ركن عروضي، گروه آهنگين و گروه پاره‌گفتار مورد تحليل قرار گرفتند. شواهد آزمايشگاهي نشان دادند كه تكيه متكي به پايه‌هاي عروضي نيست و عملاً خواننده بسته به تفسير و برداشت خود از معناي شعر، فقط يكي از هجا‌ها را در هر يك از ركن‌ها برجسته مي‌سازد و الگوي تكيه‌گذاري متغير و غيرقابل پيش‌بيني است. بنابراين نگارندگان براين باورند كه الگوي تكية اين مصراع‌ها، به هيچ‌وجه ريتم ندارند و نمي‌توانند بنياد وزن باشند و ركن، ابزاري براي توصيف صحيح وزن شعر فارسي است و اگر نظم تكيه در ابيات شعر رعايت نشود با اختلال در وزن مواجه نمي‌شويم.

Since Persian r hythm is quantitative and depends on vowel duration, thefunction of stress is not studied carefully yet. This study aims at answering this question: to what extent Persian Poem depends on stress? For answering this question the sonnet number 327 was selected from Hafez and the acoustic features examined carefully. We asked a person who was familiar with prosodic features to read the sonnet twice by Praat Program. Then these data analyzed in three levels: foot, intonation and utterance level. The results reveal that the place of stress does not depend on prosodic features and is not predictable and stress pattern does not affect the rhythm of the Poetry.Then these data analyzed in three levels: foot, intonation and utterance level. The results reveal that the place of stress does not depend on prosodic features and is not predictable and stress pattern does not affect the rhythm of the Poetry.