چيستي و كاربست‌هاي قضيه خارجيه در منطق و معرفت‌شناسي

تقسيم قضايا به حقيقيه و خارجيه از نوآوري‌هاي منطق‌دانان مسلمان است. اين تقسيم در برهه‌اي از تاريخ منطق با انكار برخي از منطق‌دانان بزرگ روبه‌رو شد. خاستگاه اين انكار، تفسيري از قضاياي خارجيه بود كه محقق طوسي ارائه داد. وي نفي قضاياي خارجيه را به ابن‌سينا نيز نسبت داد. در نوشتار پيش‌رو، با بررسي تعاريف قضيه خارجيه و بازگشت به نخستين زمينه‌هاي بيان اين تقسيم، به‌ويژه در آثار فارابي، نشان خواهيم داد كه مي‌توان تفسير و تعريف ديگري از قضاياي خارجيه ارائه كرد كه افزون‌بر سازگاري با اصول و مباني علم منطق، و بهره‌مند بودن از آثار منطقي و معرفت‌شناختي بيشتر، با مباني ابن‌سينا نيز هماهنگ باشد. براساس تعريف و تفسير برگزيده از قضاياي خارجيه، اين نوع قضيه با انواعي از قضايا در مباحث معرفت‌شناسي اسلامي مانند بديهيات ثانويه (وجدانيات و محسوسات) و در فلسفه غرب با اموري مانند نسبت امور واقع در فلسفه هيوم، حقايق واقع (خارج) در لايبنيتس و قضاياي تركيبي پسين در كانت، قابل مقايسه است. براساس تفسير برگزيده، قضاياي خارجيه داراي احكام ويژه‌اي از حيث منشأ صدق و مقدار اعتبار در معرفت‌شناسي است كه در اين نوشته به آن‌ها نيز خواهيم پرداخت.