نسبت هنر و دين: تأملي بر ديدگاههاي مسيحيت، روشنگري و اسلام

هدف: پژوهش حاضر با هدف تبيين و تحليل نسبت هنر و دين بر اساس ديدگاههاي مسيحيت، روشنگري(كانت) و دين اسلام انجام شد. روش: روش پژوهش، توصيفي و تحليلي، استنتاج قياسي و مقايسه‌اي است. به همين منظور، نخست ديدگاههاي مسيحيت و دورۀ روشنگري با نظر به ديدگاه كانت پيرامون نسبت هنر و دين تبيين و تحليل، سپس نسبت هنر و دين در چشم‌انداز زيباشناسي اسلامي به عنوان نظريۀ بديل معرفي شده است. سؤال اصلي پژوهش اين است كه هنر و دين در ديدگاه مسيحت، ديدگاه روشنگري كانت و ديدگاه اسلامي چه نسبتي با يكديگر دارند. يافته‌ها: دين اسلام به طور متفاوت و منسجم در مقايسه با دو ديدگاه رقيب، به نسبت هنر و دين پرداخته و از منظر زيبايي‌شناسي هنر و دين را بر مباني توحيدي استوار ساخته است. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش ضمن بازنمود چنين تحليلهايي نشان داد كه در رويكرد مسيحي، جداييِ بين هنر و دين را با عنوان «انحصارگراييِ هنر» مي‌توان تصور كرد. ديدگاه روشنگري، به ويژه ديدگاه كانت، ارزش هنر را در لذت حاصل از آن مي‌داند و تنها ارتباط دين و هنر، در دين اخلاقي قابل توجه است. در زيبايي‌شناسي اسلامي، هنر در هيچ شرايطي مستقل از دين نيست. در رويكرد مسيحي، استقلال هنر از ساير قلمروهاي علمي، به وضوح ديده مي‌شود. اما در رويكرد اسلامي، هنر با توحيد الهي و آموزه‌هاي قرآن گره خورده است. بر همين اساس، نظريۀ زيبايي‌شناسي اسلامي منسجم بوده و به عنوان يك نظريۀ بديل بر دو نظريۀ ديگر دقيق‌تر است.