رتبه‌بندي و تحليل توازن توسعه‌ي زيرساختي و طبيعي در شهرستان‌هاي استان خراسان رضوي

Ranking and analysis of the balance of infrastructure and natural development in the cities of Khorasan Razavi province

بررسي وضعيت نابرابري در نواحي جغرافيايي همواره يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي محققان در حوزه‌ي مطالعات شهري و منطقه‌اي است. اين نابرابري و عدم توازن در بين مناطق، نتيجه‌ي وجود عوامل مختلفي مانند منابع طبيعي، موقعيت جغرافيايي، نيروي انساني و به‌ويژه سياست‌گذاري‌هاي دولتي است. مطالعات منطقه‌اي به‌ويژه در مقياس كلان يكي از راه‌هاي كشف نابرابري‌ها و تصميم‌گيري مناسب براي كاهش آن‌ها در ايجاد توازن بين مناطق است. هدف اين نوشتار بررسي و تعيين ‌توازن، توسعه‌يافتگي و تعارض‌ در شهرستان‌هاي استان خراسان رضوي و رتبه‌بندي آن‌ها به لحاظ ميزان برخورداري از شاخص‌هاي مختلف توسعه است. اين تحقيق از نوع كاربردي و از لحاظ روش‌شناسي، توصيفي-تحليلي است كه در آن با استفاده از مدل‌هايMACBETH و MOORA و نرم‌افزار Arc GIS اقدام به رتبه‌بندي در مقياس شهرستان‌ها شده است. جهت تعيين ‌توازن و تعارض‌ توسعه، 39 متغير در قالب شش دسته شاخص اجتماعي-سلامت، فرهنگي-تفريحي، زيربنايي، اقتصادي، مخاطرات طبيعي و زيست‌محيطي جمع‌آوري و تحليل شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه شهرستان باخرز، مشهد و بجستان به ترتيب رتبه‌ي اول تا سوم و شهرستان‌هاي سرخس، رشتخوار و زاوه نيز به ترتيب در رتبه‌هاي پايين با فاصله‌ي زياد از هم قرار گرفته‌اند. بيشتر شهرستان‌هاي داراي توازن در شرق و مرز شرقي و جنوب شرقي استان قرار دارند. همچنين اكثر شهرستان‌ها تنها در شاخص‌هاي طبيعي يا زيرساختي توسعه‌يافته محسوب مي‌شوند و به‌جز چند شهرستان بجستان، گناباد و نيشابور در ساير شهرستان‌ها تعارض در هر دو بخش مشاهده مي‌شود. لذا به منظور جبران اين نابرابري‌ها و عدم تعادل‌ها ضروري است كه در سياست‌گذاري‌هاي توسعه‌ي منطقه‌اي توجه ويژه‌اي براي كاهش شكاف توسعه بين مناطق توسعه‌يافته و كمتر توسعه‌يافته صورت پذيرد و توازن توسعه‌اي تقويت گردد.

The study of inequality in geographical areas is always one of the most important concerns of researchers in the field of urban and regional studies.The purpose of this paper is to investigate and determine the balance, conflict and imbalances in the counties of Khorasan Razavi province and rank them in terms of different developmental indicators. This is an applied research and methodologically, it is descriptive-analytical in which using MACBETH, MOORA and Arc GIS models spectroscopy and ranking are performed on a county scale. To determine the development pattern of balance and conflict, 39 variables were collected and analyzed in 6 categories of social-health, cultural-recreational, infrastructure, economic, natural and environmental hazards. The results show that Bakharz, Mashhad and Bajestan are ranked first to third respectively, while Sarakhs, Roshtkhar and Zaveh are ranked last, respectively, and there is a large gap in the extent of development between the first and last counties. As the spatial distribution of city balance levels indicates that Most of the balanced counties are located on the east and east and southeast boundaries of the province and this shows the regional imbalance. Also, most counties are only developed on natural or infrastructure indicators, an‎d with the exception of a few counties of Bajestan, Gonabad and Neyshabur in other counties there is conflict in both parts.