ارزيابي و تحليل تأثير مؤلفه‌هاي جهاني‌شدن در شهر (نمونه‌ي پژوهشي: كلان‌شهر مشهد)

The Evaluation and Analysis of Globalization Components in a City (Case Study: Metropolis of Mashhad)

جهاني‌شدن و جهاني‌سازي، عمدتاً به ابتكار و در چارچوب نيازهاي جديد "نظام سرمايه‌داري سلطه‌طلب" بوده و برآيند عمومي آن، گذار جامعه‌ي صنعتي قرن بيستم به جامعه‌ي اطلاعاتي قرن بيست‌و‌يكم و ايجاد يكپارچگي نسبي در نظام روابط سنتي ميان كشورها، شهرها و خلق دنياي شبكه بوده است. در اين ميان شهرها به دليل اهميت همه‌جانبه‌شان در كانون جهاني‌شدن قرار گرفته‌اند. اين فرآيند در كشورهاي درحال‌توسعه از جمله ايران نيز كم‌وبيش آثار خود را نشان داده است. جهاني‌شدن يا جهاني‌سازي، فرآيندي پيچيده و چندمؤلفه‌اي است و محققان و صاحب‌نظران نسبت به اهميت و اولويت مؤلفه‌هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسيِ جهاني‌شدن ديدگاه و نظر واحدي نداشته‌اند. برخي چون گيدنز و رابرتسون مؤلفه‌ي فرهنگي را به دليل نقشي كه در شتاب بخشيدن به جهاني‌شدن داشته و دارد، در اولويت قرار داده‌اند. در ايران نيز از جهاني‌شدن به‌ويژه در رابطه‌ي فرهنگي به‌عنوان "تهاجم يا جنگ نرم" نام برده‌اند كه حساسيت و اهميت شناخت همه‌جانبه‌ي جهاني‌شدن شهرها به‌ويژه كلان‌شهرها را گوشزد مي‌كند. در اين ميان، كلان‌شهر مشهد به دليل موقعيت و اهميت ملي و بين‌المللي خاص خود و جذب ساليانه‌ي بيش از 20 ميليون نفر زائر و گردشگر، حساسيت خاصي دارد كه موردتوجه اين تحقيق قرار گرفته است. هدف اين تحقيق كه داده و اطلاعات موردنياز به ‌صورت كتابخانه‌اي و اسنادي و بررسي‌هاي ميداني فراهم شده است؛ ارزيابي و تحليل مؤلفه‌هاي جهاني‌شدن در كلان‌شهر مشهد بوده كه در دو بخش پيگيري شده است: يكي شناخت و اولويت‌بندي تأثيرات مشاهده شده؛ و ديگري، شناخت ساختار ارتباطي مؤلفه‌هاي منتخب در جهاني‌شدن كلان‌شهر مشهد. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه دغدغه و نگراني اصلي شهروندان مشهدي در فرآيند جهاني‌شدن اين كلان‌شهر، در حوزه‌ي فرهنگي است، چراكه به نظر اكثريت آن‌ها اين مؤلفه مي‌تواند با تحريك و جهت دادن به افكار و ايده‌آل‌ها و ارزش‌هاي جوانان و جايگزيني ارزش‌هاي فرهنگي بيگانه با ارزش‌هاي تاريخي، فرهنگي، مذهبي و بومي و در يك كلام هويت آن‌ها را سركوب كند. در مورد ساختار ارتباطي مؤلفه‌هاي منتخب نيز با بهره‌گيري از مدل معادلات ساختاري و... معلوم شد كه ميان سه‌ مؤلفه‌ي "اقتصادي"، "اجتماعي" و "فرهنگي" روابط ساختاري معني‌داري براي توضيح و تبيين جهاني‌شدن كلان‌شهر مشهد وجود دارد؛ بنابراين مي‌توان از طريق هر سه مؤلفه‌ي مورد بحث، جهاني‌شدن كلان‌شهر مشهد را بررسي كرد.

Globalization has been mainly based on the initiatives and new demands of hegemonic capitalism system and its general outcome has been a transition from 20th century industrial society to 21st century information society and building relative integrity in the system of traditional relations between countries, cities and creation of network world. The result of globalization in the cities of third world countries and the cities in transition from collective values and culture to the acceptance of capitalism interests is three-dimensional tangible damages in urban space and urban life. These three dimensions include economic, social and cultural fields at an international level and a political major field at the national level. This is more tangible and critical in the cities with a historic-cultural background and religious cities that play the role of culture building centers and culture promotion. Therefore, recognition of context related to the globalization components of these kinds of cities take priority and must be studies and analyzed properly. Metropolis of Mashhad as Iran’s religious capital plays a major and undeniable role in cultural promotion and deepening at the national and international level. The appearance of globalization traits and characteristics in this city can cause various negative consequences. The dominant powers in the process of globalization have defined a social and cultural role, in addition to economic and political ones, as one of the main components of globalization in format of cultural assimilation and destruction of societies through comprehensive expansion of cyberspace as one of the components and fundamentals of “globalization” that is referred to as “soft warfare”. In this perspective, the recent study has pursued the evaluation and analysis of globalization in the metropolis of Mashhad in two aspects: recognition and prioritizing the observed effects and recognition of communicative structure of the selective components in the globalization of Mashhad.