تأثير تأخير در كاشت و كاربرد باكتري‌هاي حل‌كننده فسفات بر تجمع و انتقال مجدد ماده خشك در ارقام گندم نان

به‌منظور ارزيابي توانايي ارقام گندم در تجمع ذخاير در ساقه و انتقال اين ذخاير به دانه در شرايط تنش گرماي ناشي از تأخير در كاشت و بررسي تأثير باكتري‌هاي حل كننده فسفات بر اين توانايي، اين پژوهش در سال زراعي 98-1397 در مزرعه‌اي در منطقه هفتكل (استان خوزستان)، به‌صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. عامل اصلي شامل تاريخ كاشت در دو سطح (اول آذر و 12 دي) و عامل فرعي به‌صورت فاكتوريل شامل پنج رقم گندم نان (چمران2، مهرگان، سيروان، شوش و برات) و دو سطح كاربرد باكتري‌هاي حل كننده فسفات Pseudomonas putida سويه P13 و Pantoea agglomerans سويه P5 (عدم تلقيح و تلقيح بذر) بود. نتايج نشان داد كه كاهش وزن مخصوص ساقه (28/5 درصد)، كاهش رشد طولي ساقه (18/7 درصد) و كاهش شديد طول دوره مؤثر پر شدن دانه (38/3 درصد) مهم ترين دلايل كاهش ميزان انتقال مجدد ماده خشك به ساقه و كارايي اين انتقال در تاريخ كاشت تأخيري بود. در هر دو تاريخ كاشت، كارايي انتقال مجدد ماده خشك ساقه، در شرايط تلقيح بذر با باكتري، به‌طور متوسط 8/5 درصد كمتر از شرايط عدم تلقيح بود. در تاريخ كاشت مناسب، ارتباط وزن سنبله با انتقال مجدد ماده خشك مثبت و معني‌دار بود، ولي در تاريخ كاشت تأخيري وزن سنبله و عملكرد دانه با انتقال مجدد ماده خشك و كارايي آن ارتباط معني داري نداشت. در مجموع، وزن مخصوص ساقه به‌عنوان مهم ترين عامل تأثيرگذار بر ميزان تجمع ذخاير در ساقه شناخته شد و رقم مهرگان با توانايي بهره‌گيري از ذخاير ساقه، به‌عنوان رقمي مناسب براي كشت تأخيري در منطقه معرفي شد.