بررسي پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم نان با استفاده از روش چند متغيره امي

آگاهي از اثر متقابل ژنوتيپ × محيط به به‌نژادگران كمك مي‌كند تا بتوانند ژنوتيپ‌هاي سازگار و پايدار را براي مناطق مختلف انتخاب كنند. هدف از اين پژوهش، گزينش ژنوتيپ‌هاي پرمحصول سازگار با شرايط آب و هوايي مناطق ديم گرمسيري و نيمه‌گرمسيري و برتر از رقم شاهد منطقه در گندم نان بود. در اين پژوهش، 15 ژنوتيپ گندم نان برگزيده از آزمايش‌هاي پيشرفته مقايسه عملكرد، به‌همراه رقم شاهد آفتاب، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به مدت سه سال زراعي (991396) در چهار منطقه (گچساران، گنبد، خرم آباد و مغان) مورد مطالعه قرار گرفتند. به‌منظور تجزيه اثر متقابل ژنوتيپ × محيط از روش چند متغيره اثرات اصلي جمع‌پذير و اثر متقابل ضرب‌پذير (AMMI) استفاده شد. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه به‌ترتيب 91/49، 1/54 و 5/03 درصد از كل تغييرات داده‌ها مربوط به اثر محيط، ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ × محيط بود. نتايج نشان داد كه هفت مؤلفه اصلي مدل AMMI معني‌دار بودند و 97/94 درصد از تغييرات اثر متقابل ژنوتيپ × محيط را توجيه كردند. باي‌پلات ميانگين عملكرد دانه و اولين مؤلفه اصلي اثر متقابل براي ژنوتيپ‌ها و محيط‌ها نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي G1، G11 و G12 با عملكردي بيش از ميانگين و كمترين اثر متقابل به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي پايدار و با عملكرد بالا شناخته شدند كه از بين آنها G11 با توجه به دارا بودن سازگاري عمومي مناسب، مي‌تواند به‌عنوان ژنوتيپ اميدبخش و كانديد معرفي رقم جديد براي مناطق ديم گرمسير و نيمه‌گرمسير انتخاب شود. در اين پژوهش، منطقه خرم‌آباد به دليل داشتن اثر متقابل بالا، به‌عنوان ايده‌آل‌ترين محيط‌ جهت تمايز و جدا كردن ژنوتيپ‌هاي گندم نان شناخته شد. تجزيه خوشه‌اي، محيط‌هاي مورد مطالعه را به سه گروه تفكيك كرد. قرار گرفتن هر سه سال آزمايش مربوط به منطقه مغان در يك گروه بيانگر قابليت پيش‌بيني و تكرارپذيري بالاي اين منطقه است.