ارزيابي معناي زندگي از گذرگاه تأمل در ايماژهاي ابوالعلاء معري

اَبوالْعَلاءِ مَعَري (363-449 ق.)، شاعر و انديشمند برجستۀ نابينا و بدبين جهان عرب، در رابطه با چيستي زندگي، از ايماژهاي مختلفي استفاده مي‌كند كه به واسطه آنها مي‌توان به بررسي معناي زندگي پرداخت. اين ايماژها عبارت‌اند از رنج، بيماري، زندان، مار زهرآگين، لاشه، درياي تيره و مواج، قاضي ظالم و فاقد قوه تشخيص، مهمان ناخوانده و سراب واهي. بر اين اساس زندگي تحميلي است ناخوشايند كه در سه معناي متداول خود كه ناظر بر هدف، ارزش و كاركرد هستند فاقد معناست. فرايند جستجوي ما در نوع ايماژهايي كه ابوالعلاء به زندگي نسبت مي‌دهد نشان از آن دارد كه انديشه عميق او هيچ گاه فارغ از دلواپسي‌هاي غايي بشر نبوده است. بي‌ثباتي زمان، از دست دادن قواي جواني و فرارسيدن پيري، فرارسيدن مرگ، ملال و خستگي از روزمرگي‌هاي مكرر، پوچي، تنهايي و غربت در جهاني كه نسبت به دردهاي انسان فاقد هر گونه عاطفه‌اي است، عدم آزادي و نداشتن توان مقابله با جبر روزگار، و در رأس همۀ اينها تحميل زندگي سراسر رنج، عواملي هستند كه زندگي را طاقت‌فرسا كرده‌اند. فقدان مؤلفه‌هاي لذت، عشق و در نهايت خوش‌بيني كيهاني از مشخصه‌هاي نگاه او به زندگي است. ديدگاه ابوالعلاء را در خصوص بي‌معنايي زندگي مي‌توان در رديف معتقدان به پوچ‌گرايي كيهاني يا وجودي قرار داد و نه اخلاقي.