فيزيك كوانتوم و فاعليت خدا

تصور رايج اين است كه تعبير كپنهاگي روابط عدم قطعيت، و به بيان دقيق‌تر اصل ناموجبيت در فيزيك كوانتوم، نافي قاعدۀ عليت است. برخي از طبيعت‌گرايان، با تأكيد بر ابتناي خداباوري بر اصل عليت، اين موضوع را دستاويزي براي مخالفت با عقايد ديني قرار داده و گمان كرده‌اند كه بر اساس فيزيك نوين ديگر جايي براي باور به خدا به مثابه علت موجبۀ جهان و نقش او در آن باقي نمي‌ماند. مقاله پيش رو بر آن است تا اين مسئله را به روش اسنادي و تحليلي بررسي و ارزيابي كند. از اين رو ابتدا به طور فشرده نگرۀ كوانتومي و تعبير كپنهاگي و شأن معرفتي آن را توضيح داده، سپس رابطۀ آن را با عليت فلسفي بررسيده، و سرانجام گونه‌هاي متصور فعل الهي را مطرح و نسبت هر يك را با بيان كپنهاگي عدم قطعيت بازمي‌كاود. ماحصل تحقيق اين است كه تعبير يادشده مقتضي مخالفت با عليت و ضرورت فلسفي نبوده، بلكه اثبات صحت خود را وامدار آن است. همچنين با باور به وجود خدا و گونه‌هاي مختلف نقش‌آفريني او در جهان تلائم كامل داشته، نسبت به فيزيك كلاسيك، سازگاري بيشتري با نقش‌آفريني مستقيم خدا و انجام دادن افعال خاص دارد.