چالش ميان خودآييني و مرجعيت معرفتي در معرفت‌شناسي مدرن

در روايت رايج از مدرنيته، جوهرۀ مدرنيته قول به خودآييني و نفي هر گونه مرجعيت (از جمله مرجعيت ديني) تلقي مي‌شود. در عين حال، ادعا شده كه «گواهي» با «مرجعيت» تفاوت ماهوي دارد. به عبارت ديگر، ادعا شده كه پذيرش گواهي، به مثابه يكي از منابع معرفت و توجيه، به معناي موافقت با توسل به مرجعيت و تعبد نيست و منافاتي با عقلانيت مدرن و خودآييني انسان ندارد. اين تلقي دلالت‌هاي مهمي براي معرفت‌شناسي ديني دارد. در اين مقاله ابتدا با رجوع به سخنان فلاسفۀ مدرنِ كلاسيك نشان داده مي‌شود كه تفسير مذكور از مدرنيته ناصواب است. در ادامه تفكيك ميان گواهي و مرجعيت نقد و بيان مي‌شود كه باور مبتني بر گواهي ذاتاً ملازم با توسل به مرجعيت منشأ گواهي است، و تفكيك اين دو مقوله از يكديگر ناممكن است. آنگاه، دو نقد عمدۀ ديگر بر ايدۀ خودآييني كه توسط معرفت‌شناسان معاصر ارائه شده طرح مي‌شود. نتيجه پاياني اين است كه ايدۀ خودآييني ايدۀ قابل دفاعي نيست و پذيرش مرجعيت ديگري، با شرايط خاص، منافاتي با عقلانيت ندارد، بلكه مقتضاي عقلانيت است.