بررسي اِسناد نظريه تكامل برزخي به ابن‌سينا

تكامل نفوس پس از مفارقت از بدن يكي از مهم‌ترين مسائل فلسفي است كه در چند دهه اخير در پرتوي آموزه‌هاي ديني مطرح شده است. برخي از محققان و پژوهشگران بر اين باورند كه در آثار حكما، از جمله ابن‌سينا، اشارات فراواني مبني بر پذيرش تحقق تكامل برزخي و اخروي يافت مي‌شود. ابن‌سينا در چهار اثر فلسفي خود از تعابيري استفاده مي‌كند كه به باور محققان مذكور نمايانگر وقوع حركت و استكمال در نفوس غيركامل پس از مفارقت از بدن است. به عقيده ايشان، با التفات به گفتار شيخ، اين استكمال قابل تعميم به تمام نفوس است. پژوهش حاضر، كه به روش توصيفيتحليلي و با رويكرد انتقادي نگاشته شده است، مي‌كوشد نشان دهد برداشت مذكور حاصل تفسير متن شيخ در ساحت پيشفرض‌هاي اين محققان بودهاست، نه در چارچوب انديشه ابن‌سينا. او نه اصل تحقّق تكامل نفس مجرد را اثبات مي‌كند و نه امكان آن را، بلكه تنها خواهان اثبات بقا و معاد نفوس غيركامل است. از اين رو عبارات موهم معناي استكمال نفس پس از جدايي از بدن عنصري را بايد متناسب با نظام و مباني كلي فلسفه وي و ناظر به مسئله اصلي او تفسير و تبيين كرد.