موانع فراروي دادرسي علني در نظام قضايي ايران؛ با نگاهي بر موانع فقهي، قضايي و فرهنگي

Barriers to Public Trials in the Iranian Judiciary with Particular Regard to Religious, Judicial and Cultural Obstacles

به‌رغم شأن و جايگاه انكارناپذير اصل علني بودن دادرسي در نظام بين‌المللي حقوق بشر و حقوق داخلي كشور، استقرار و تحقق عيني آن همچنان از دغدغهها و دلمشغولي‌هاي موجود در نظام قضايي ايران است. علت اين مسئله را بايد در موانع و چالش‌هاي متعددي جست‌وجو كرد كه فرا روي اين اصل مهم قرار گرفته و اجراي واقعي و مطلوب آن را تحت‌الشعاع قرار داده است. در اين زمينه، نظر به بررسي موانع نظري و قانوني اجراي اصل علني بودن دادرسي‌ها در پژوهش‌هاي پيشين، در مقالة حاضر به روش توصيفي – تحليلي، برخي ديگر از موانع تحقق اصل مذكور از جمله موانع فقهي، قضايي و ساختاري و فرهنگي بررسي و اين نتيجه حاصل شده است كه با وجود سوابق شرعي براي اصل مذكور و فقدان اصول و نصوص فقهي مغاير با آن، نمي‌توان مانع فقهي براي اين اصل تصور كرد. به‌علاوه با اصلاح رويه‌ها و ساختارهاي قضايي و اعمال نظارت‌هاي مقتضي بر قضات و رايج كردن دادرسي علني و در نهايت با اختصاص سرمايههاي لازم براي بازسازي دادگاه‌ها و ايجاد بسترهاي فرهنگي مناسب و ارائة آموزش هاي همگاني، موانع مربوط به نظام قضايي و رويه‌ها و ساختارهاي قضايي و موانع ساختاري و فرهنگي نيز قابل رفع هستند.

Despite the importance and undeniable place of the principle of public trial in human rights and domestic law, its realization still remains one of the concerns of the Iranian judicial system. The reason must be sought in the obstacles and challenges that prevent the implementation of this important principle. Given that the theoretical and legal barriers to the establishment of this principle have been examined in previous studies, the present paper, using a descriptive-analytical method, will examine some of the other barriers to the the principle, including religious, judicial, structural and cultural ones. The findings of the study will show that due to its sharia basis and lack of contrary jurisprudence, no religious barrier to the principle of public trial in criminal proceedings can be conceived. In addition, by reforming judicial procedures and structures, appropriate oversight of judges, allocating the funds needed to rebuild the courts system, creating the appropriate cultural context and providing public education, systemic and cultural barriers to public trilas can be removed.