تحليل خوانش‌هاي معاصر از نسبت قانون و شريعت در رسالة «يك كلمه» ميرزا يوسف‌خان مستشارالدوله

Analysis of Contemporary Readings of the Relationship Between Law and Sharia in “Risalah Yek-Kalameh”

مفهوم قانون در معناي جديد كمي بيش از دو سده است كه وارد منظومة فكري ايرانيان شده است و از همان ابتداي ورود در برخورد با فقه تعارضاتي ميان آن دو آشكار شد. يكي از تلاش‌هايي كه در پي رفع و توجيه اين تعارضات شكل گرفت، رسالة يك كلمه از مستشارالدوله است. متن اين رساله سهل و ممتنع است، به‌گونه‌اي كه تفاسير مختلفي از مراد نويسنده در طول تاريخ ارائه شده است. اين پژوهش نيز درصدد تحليل و نقد سه خوانش اصلي از يك كلمه برآمد و سرانجام با روش تحليل نظري و پردازش منطقي نشان داد كه مي‌توان نظرية مستشارالدوله را نوعي توجيه قانون از دريچة شريعت دانست كه مستلزم برداشت قشري از مفهوم قانون و نگاهي غيراصيل به شريعت است و در نهايت نيز در حل تعارضات شريعت و قانون ناكام است.

The concept of law, in its modern sense, entered the Iranian intellectual discourse more than two centuries ago, and from the very beginning became a rival to sharia which was the ultimate legal order of Iranian society since the dawn of Islam. Many Iranian scholars tried to resolve the conflicts between the two. One of the most prominent works on this topic is Mirza Yousef Mostashar-Al-Dawlah’s “Risalah Yek-Kalameh”. Reading this book is at once easy and difficult, so much so that there have been many interpretations of the author’s intentions. This study will attempt to critically analyze the three major interpretations of “Risalah Yek-Kalameh”. The results of the study indicate that Mirza Yousef Khan failed to solve the conflict between sharia and law, because he did not understand the exact meaning of those concepts and their limits.