ارائه مدل جنبه‌هاي تاريك سازمان مبتني بر نظريه تعامل‌گرايي اجتماعي در نظام آموزش عالي

زمينه و هدف: جنبه‌هاي تاريك سازماني، بخش جدايي‌ناپذيري از هر سازمان است و تمام جنبه‌هاي سازمان را دربرمي‌گيرد. نظريه تعامل‌گرايي اجتماعي نيز به بررسي رفتارها و تعاملات انسان‌ها در زندگي اجتماعي مي‌پردازد. بر اين اساس، هدف اين پژوهش ارائه مدل جنبه‌هاي تاريك سازمان در نظام آموزش عالي، مبتني بر نظريه تعامل‌گرايي اجتماعي است. روش‌شناسي: نوع پژوهش از نظر هدف، كاربردي و توسعه‌اي، از لحاظ روش اجرا توصيفي ـ اكتشافي و از لحاظ نوع داده‌ها كيفي محسوب مي‌شود. نمونه مشاركت‌كنندگان در پژوهش، 15 نفر از خبرگان علمي و صاحب‌نظران حوزه مديريت آموزش عالي استان فارس بودند كه با روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند. گردآوري داده‌ها با ابزار مصاحبه انجام شد. مصاحبه‌ها تا زمان دستيابي به مرحله اشباع نظري ادامه يافت و اين اشباع بعد از 12 مصاحبه به دست آمد. داده‌ها نيز با استفاده از رويكرد نظريه‌پردازي داده‌بنياد، طي سه مرحله كدگذاري باز، محوري و انتخابي تحليل شدند. يافته‌ها: تعداد 118 مفهوم از كدهاي باز مصاحبه‌ها در قالب 24 مقوله فرعي و 12 مقوله اصلي دسته‌بندي شدند كه به‌صورت مدل پارادايمي در قالب شش طبقه اصلي قرار گرفتند كه عبارت‌اند از: شرايط علي (علل سازماني و علل فردي)، زمينه‌اي (محيط درون‌سازماني و محيط برون‌سازماني)، مداخله‌گر (ويژگي‌هاي كاركنان و ويژگي‌هاي مديران)، پديده محوري (جنبه‌هاي تاريك سازماني)، راهبردها (راهبردهاي توسعه فردي و راهبردهاي سطح سازماني) و پيامدها (پيامدهاي فردي، سازماني و اجتماعي). مدل به‌دست‌آمده، جنبه‌هاي تاريك سازمان در نظام آموزش عالي مبتني بر نظريه تعامل‌گرايي اجتماعي را به‌صورت عميق و غني توصيف مي‌كند. نتيجه‌گيري: شناخت عوامل اثرگذار، راهبردها و پيامدهاي جنبه‌هاي تاريك سازمان در نظام آموزش عالي با استفاده از مدل پيشنهادي مي‌تواند به سياست‌گذاران، برنامه‌ريزان و كارگزاران نظام آموزش عالي در مديريت اين پديده كمك كند.