پديد آورندگان :
باقري، محمدامين دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه بيوتكنولوژي و اصلاح‌نباتات، ايران. , كاظمي تبار، كمال دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه بيوتكنولوژي و اصلاح‌نباتات، ايران , دهستاني، علي دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي ساري - پژوهشكده ژﻧﺘﯿﮏ و زﯾﺴﺖ ﻓﻨﺎوري ﮐﺸﺎورزي ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن، ايران. , مهربان جوبني، پويان ، دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه علوم پايه، ايران
كليدواژه :
بي‌پلات , كنجد , ساقهچه , ريشهچه , تنش خشكي , تجزيه به مولفههاي اصلي , پلي‌اتيلن‌گليكول
چكيده فارسي :
كنجد به عنوان يكي از مهمترين گياهان زراعي دانه روغني از ظرفيتهاي صنعتي، غذايي و دارويي بالايي برخوردار است. تنش خشكي به ويژه در مرحله جوانهزني و گياهچهاي توليد كنجد را با چالش رو برو ميكند. به منظور غربال ژنوتيپهاي كنجد براي تحمل به خشكي در مرحله جوانهزني آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي با 3 تكرار اجرا گرديد. عوامل مورد بررسي شامل 4 سطح خشكي القا شده به وسيله پلي‌اتيلن‌گليكول (غلظتهاي 0، 20، 25 و 30 درصد) و 15 ژنوتيپ كنجد بودند. بر اساس نتايج تجزيه واريانس اثر ژنوتيپ، خشكي و بر همكنش آنها بر روي تمامي صفات جوانهزني مورد بررسي شامل درصد جوانهزني، سرعت جوانهزني، شاخص بنيه 1 و 2، طول ريشهچه، طول ساقهچه، وزن تر و خشك گياهچه در سطح يك درصد معنيدار بود. كاهش معنيدار (در سطح 5 درصد) در تمامي سطوح تنش نسبت به شاهد در صفات مطالعه شده مشاهده گشت. صفات درصد جوانهزني، طول ريشهچه و طول ساقهچه (به ترتيب با 10، 17 و 18 درصد كاهش) حساسيت كمتري به تنش خشكي در سطح ضعيف (غلظت 20 درصد) نشان دادند، در حاليكه بيشترين تاثير منفي براي صفات شاخص بنيه 2، وزن خشك گياهچه و وزن تر گياهچه (به ترتيب با 5/52، 3/47 و 4/34 درصد كاهش) بدست آمد. از سوي ديگر تحت خشكي شديد (غلظت 30 درصد) بيشترين كاهش در طول ساقهچه، شاخص بنيه 1 و 2 (به ترتيب 98، 97 و 96 درصد) حاصل گشت. از شاخصهاي تحمل به خشكي محاسبه شده براي هر يك از صفات در تجزيه به مولفههاي اصلي و رسم بايپلات استفاده شد. بدينترتيب ژنوتيپها بر اساس تحمل به 5 دسته تقسيم شدند. ژنوتيپهاي دشتسان 2 و داراب 1 به عنوان متحملترين و ژنوتيپهاي قائم، يكتا، سودان و كرمان به عنوان حساسترين ژنوتيپها انتخاب شدند. يافتههاي اين پژوهش مي تواند در مطالعات و برنامههاي اصلاحي آينده كنجد براي تحمل خشكي مورد استفاده قرار بگيرد.
چكيده لاتين :
Sesame as one of the most important oilseed crops has high industrial, food, and medicinal potentials. Drought stress challenges sesame production, especially at the germination and seedling stages. To screen sesame genotypes for drought tolerance at the germination stage, a factorial experiment was performed in a completely randomized design with 3 replications. The studied factors included 4 drought levels induced by polyethylene glycol (concentrations of 0%, 20%, 25%, and 30%) and 15 sesame genotypes. Based on the results of ANOVA, the effect of genotype, drought, and their interaction on all studied traits including germination rate, germination speed, vigor index 1 and 2, radicle length, plumule length, and seedling fresh and dry weight was significant (P<0.01). Significant reduction (P<0.05) was observed in all levels of stress compared to the control in the studied traits. Germination rate, radicle length, and plumule length (with 10%, 17%, and 18% reduction, respectively) showed less sensitivity to drought stress at weak level (20% concentration), while the most negative effect was obtained for vigor index 2, seedling dry weight and seedling fresh weight (with 52.5%, 47.3%, and 34.4% reduction, respectively). On the other hand, the highest decrease was observed in plumule length, vigor index 1 and 2 (98%, 97%, and 96%, respectively), under severe drought (30% concentration). The calculated drought tolerance indices of each trait were used for principal component analysis and biplot visualization. Thus, genotypes were divided into 5 categories based on tolerance. Dashtestan 2 and Darab 1 genotypes were selected as the most tolerant and Qaem, Yekta, Sudan, and Kerman genotypes were selected as the most sensitive genotypes. The findings of this study can be used in future studies and breeding programs of sesame for drought tolerance.
