آثار تربيتي سنت استدراج از منظر تفسير الميزان و المنار

The educational effects of the step-by-step descent tradition according to the Al-Mizan and Al-Menar interpretations

سنت‌هاي الهي همان قوانيني هستند كه خداي متعال در جهت تدبير جهان هستي، به مرحله اجرا گذاشته است. يكي از اين سنت‌ها، سنت استدراج است. استدراج به معناي سقوط تدريجي و مرحله به مرحله و نزديك شدن به عذاب بصورت غير محسوس است. اين مقاله به تبيين ديدگاه دو مفسري كه روش تفسير قرآن به قرآن را به عنوان سبك تفسيري خود انتخاب نموده‌اند پرداخته است. تفسير الميزان به عنوان نماينده تفكر شيعي و تفسير المنار به عنوان نماينده تفكر اهل سنت. مقايسه نظرات اين دو مفسر، علاوه بر فهم‌پذيري بهتر اين سنت و درك بهتر آثار تربيتي آن، قدرت نقد و ارزيابي بين دو ديدگاه را فراهم مي‌نمايد. يافته‌هاي اين تحقيق كه به روش توصيفي _ تحليلي مبتني بر ابزار كتابخانه‌اي انجام پذيرفته است، حاكي از آنست كه دو مفسر علي‌رغم اشتراك نظر در خصوص مرحله پيش از اجراي سنت استدراج، در بحث گشايش درهاي مواهب دنيا و شروع اجراي سنت استدراج، ديدگاه متفاوتي دارند. به ديده علامه، اين گشايش نعمت‌ها، عذاب است؛ ولي رشيدرضا آن را آزمايشي از سوي خدا مي‌داند. به نظر نويسنده با توجه به واژه "نسوا" در آيه، ديدگاه علامه طباطبايي با آيات قرآن سازگار است و نظر رشيدرضا با توجه به قرينه ياد شده، صحيح نمي‌باشد.

The divine traditions are the laws that the almighty God has implemented in order to plan the universe. One of these traditions is the tradition of step-by-step descent. This tradition means a gradual fall and imperceptible approaching to the torment. This article explains the views of two interpreters who have chosen the method of interpreting the Qur'an to the Qur'an as their interpretive style. Al-Mizan and Al-Menar interpretations are thought representatives of Shia’e and Sunnite, respectively. Comparing the views of these two interpreters, in addition to a better understanding of this tradition and its training effects, provides the power of critique and evaluation between these two perspectives. This study is conducted through a descriptive-analytical method based on library tools and its findings indicate that despite of the same views of two interpreters about the previous stage of the implementation of the step-by-step descent tradition, they have different views in the giving blessings topic and the start of the step-by-step descent tradition. According to Allameh’s view, these blessings are a kind of torment; but Rashid Reza considers them as God‘s tests. According to the word "forgetting" in the verse, Allameh Tabatabai's view is consistent with the verses of Qur'an and Rashid Reza's view is not correct according to the above-mentioned analogy.