تحليل ضرورت نبوت براساس فرايند اجتماعي معرفت

نبوت و وحي از اركان اديان الهي است و ميان خلق و خالق، ناگزير بايد واسطه‌اي حامل پيام خدا براي هدايت و آگاهي انسان‌ها باشد. با اين‌حال، برخي در ضرورت بعثت و نبوت تشكيك كرده و آن را لغو، غيرضروري يا حداكثر مستحسن دانسته‌اند. متكلمان بزرگ با ارائه دلايل عقلي از ضرورت نبوت سخن گفته‌اند و حكماي متأله نيز دليل خاصي مبتني بر مدنيت بالطبع انسان و نياز او به قانون اجتماعي براي تضمين زندگي بهتر بيان نموده‌اند. با بهره‌گيري از برهان حكما و نيز برخي ادله متكلمان و همچنين مسئله اجتماعي بودن معرفت در معرفت‌شناسي جديد، مي‌توان ضرورت نبوت را به شيوه دوگانۀ جديدي طرح كرد: نخست اينكه انسان در فرايند زندگي اجتماعي خود نيازمند اتكاي معرفتي به ديگران و برگرفتن باورهاي خود به صورت مستقيم از ديگران است (حالت بسيط و آگاهانه). ديگر اينكه انسان‌ها محكوم به تأثيرپذيري از ساختارهاي اجتماعي و فرهنگي‌اند و در اين ميان، باورهاي آنها نيز دچار تغيير و تحول مي‌شود (حالت پيچيده و ناآگاهانه). بنابر هر يك از اين دو حالت و براي عدم انحراف معرفتي انسان و كسب باورهاي صادق درباره حقايق ديني، بشر عادي نيازمند سفيري الهي است كه از او به «پيامبر» تعبير مي‌شود. گستره و تنوع آورده‌هاي پيامبران نيز بستگي به مبناي برگزيده در گستره شريعت دارد.