برآورد ارزش اقتصادي حفاظت از مواد مغذي خاك در بوم سامانه هاي جنگلي زاگرس (مطالعۀ موردي: حوزه آبخيز نوژيان خرم آباد)

مقدمه و هدف: خاك يكي از مهم ترين منابع طبيعي هر كشور است كه در حال حاضر هيچ گونه جاي گزين مطرح براي آن وجود ندارد. يكي از مهم ترين خدمات و كاركردهاي بوم سامانه جنگلي، ممانعت از فرسايش خاك و افزايش قدرت نگه داشت مواد مغذي در آن است كه اين موضوع بخصوص در مناطق پر شيب و كوهستاني از اهميت ويژه اي برخوردار است. در اين پژوهش يكي از مهم ترين كاركردها و خدمات جنگل، يعني كاركرد حفظ و نگه داري عناصر غذايي خاك در جنگل هاي حوزه ي آبخيز نوژيان در استان لرستان ارزش گذاري شده است. مواد و روش ها: بدين منظور ابتدا ميزان فرسايش و رسوب در منطقه مورد مطالعه با استفاده از مدل پسياك اصلاح شده در وضعيت موجود بررسي شد. مدت زمان آزمايش حدوداً يك سال طول كشيد. با تدوين دو سناريو مبني بر تبديل جنگل طبيعي (فعلي) با تاج پوشش 30 تا 50 درصد به زميني بدون پوشش از طريق امتيازدهي به مدل، تغييرات در ميزان فرسايش و رسوب تخمين زده شد. در ادامه با انجام نمونه‌برداري از خاك و تجزيه و تحليل آزمايشگاهي ميزان مواد مغذي خاك تعيين شد. سپس با در نظر گرفتن اختلاف ميزان فرسايش در وضعيت جنگل طبيعي (فعلي) با تاج پوشش 30 تا 50 درصد و زميني بدون پوشش و مقدار هر يك از عناضر مغذي در خاك مقدار هدر رفت عناصر مغذي خاك محاسبه شد. سپس با بكارگيري روش هزينه جاي گزيني، ارزش خدمت نگه داري از مواد مغذي خاك بوم سامانه جنگلي برآورد شد. يافته ها: نتايج نشان داد كه هر هكتار جنگل در منطقه مورد مطالعه مي تواند سالانه 0/09كيلوگرم فسفر، 2/60 كيلوگرم پتاسيم و 37/89 كيلوگرم ازت به ارزش تقريبي 328/47 هزار ريال در هكتار را حفظ و از هدر رفتن آن در اثر فرسايش جلوگيري كند.نتيجه گيري: برآورد ارزش اين خدمت بوم سامانه اي در جنگل‌هاي زاگرس حاكي از نقش بسيار مؤثر بوم سامانه هاي جنگلي در كنترل فرسايش و حفاظت از مواد مغذي خاك دارد. تفاوت آشكار ميان ميزان فرسايش در وضعيت طبيعي نسبت به حالت تخريب جنگل نشان از نقش كليدي جنگل در كنترل فرسايش خاك است. همچنين تفاوت آشكار ميان برآوردهاي مربوط به زيرحوضه هاي مختلف حاكي از رابطه موثر ميان ساختار و عملكرد بوم سامانه است. ارزش گذاري خدمات بوم سامانه اي مي تواند اطلاعات دقيق تري را در اختيار مديران و برنامه ريزان به منظور حفاظت از منابع طبيعي قرار دهد و منجر به تدوين برنامه هايي دقيق تر در اين زمينه شود.