تأثير پوشش اراضي جنگلي و غيرجنگلي بر محتوي مواد آلي، اسيدهاي فولويك و هيوميك خاك

مقدمه و هدف: امروزه نقش موثر مواد آلي در بهبود بهره وري خاك به اثبات رسيده است. با توجه به حساسيت بخش پايدار ماده آلي نسبت به شيوه هاي مديريت اراضي، علاوه بر محتوي كل مواد آلي، بررسي روند تغيير تركيبات مختلف آن نيز از اهميت بالايي برخوردار است. در واقع تركيبات هيوميكي مواد آلي از متغيرهاي كارآمد در تعيين تكامل ماده آلي و ميزان تثبيت كربن در سيستم خاك مي باشند كه كيفيت و كميت آنها تحت تاثير نوع پوشش اراضي متفاوت خواهد بود. با توجه به گستردگي كاربري اراضي شمال كشور، پژوهش حاضر به بررسي اثرات اين پوشش اراضي بر محتوي مواد آلي خاك و تركيبات هيوميكي آن پرداخته است.مواد و روش‌ها: در اين راستا مطالعه اي در حوضه آبخيز رود تجن و در پنج كاربري شامل جنگل راش، جنگل كاري ون، جنگل كاري كاج سياه، توده مخروبه و اراضي كشاورزي انجام شد. در هر كاربري هشت نقطه انتخاب و نمونه هاي خاك در يك سطح 25 × 25 تا عمق 15 سانتي متري برداشت شدند. يافته‌ها: بيشترين محتوي مواد آلي (4/68 درصد)، اسيد فولويك (668/750 ميلي گرم بر صد گرم خاك) و اسيد هيوميك (976/620 ميلي گرم بر صد گرم خاك) در پوشش تحت اراضي كشاورزي مشاهده شد. برخي مشخصه هاي فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك نيز اندازه گيري شدند كه تنها درصد سيلت بين كاربري ها تفاوت معني داري نشان نداد. نتيجه‌گيري: هرچند مطابق نتايج بالاترين سهم تركيبات آلي در عرصه كشاورزي مشاهده شد با اين حال با توجه به نتايج تحليل مؤلفه هاي اصلي، شرايط خاك از نظر تغذيه اي و فعاليت هاي ميكروبي در عرصه هاي جنگلي مطلوب تر بوده و مي توان كيفيت بهتر بقايا در كنار شرايط مساعد محيطي و فعاليت هاي ميكروبي بيشتر را عامل كاهش نرخ تجمع بقاياي آلي به دنبال فرآيند تجزيه و معدني سازي مواد آلي در كاربري جنگل دانست. نتايج اين پژوهش به اهميت قابل توجه حفظ جنگل هاي طبيعي تاٌكيد مي نمايد. همچنين در مناطق جنگلي تخريب يافته شمال كشور، استقرار گونه درختي ون مي‌تواند گونه منتخب جهت بهبود شاخص‌هاي كيفي و سلامت خاك مدنظر قرار گيرد.