اثر مراحل توالي بر تركيب گونه اي و تراكم پرندگان (مطالعه موردي: جنگل شصت‌كلاته گرگان)

مقدمه و هدف: فرضيه آشفتگي حدواسط پيش‌بيني مي‌كند كه جوامع با نرخ آشفتگي متوسط در مقايسه با جوامعي با آشفتگي كم و يا زياد، بيشترين تنوع گونه‌اي را خواهند داشت. بنابراين، مناطقي كه اخيراً تحت تاثير آشفتگي واقع شده اند بايد با گونه هاي مربوط به مراحل اوليهِ اشغال و يا گونه هاي ابتدايي احاطه شوند. به نظر مي رسد كه ناحيه اي با مرحله نهايي و بلوغ توالي، با گونه هاي رقابت كننده قوي غالب شوند و اين در حالي است كه منطقه اي با درجه توالي مياني، تركيبي از دو نوع منطقه ذكر شده در بالا باشد. تركيب جامعه جنگلي در مراحل مختلف توالي به عنوان يكي از موضوعات كليدي مديريت حائز اهميت است. اين تحقيق به منظور بررسي تأثير مراحل مختلف توالي بر تراكم و تركيب گونه‌هاي پرندگان و آزمون فرضيه آشفتگي حدواسط انجام شد.مواد و روش‌ها: در اين تحقيق مجموعاً تعداد 60 پلات نمونه برداري به طور مساوي بين سه تيمار متفاوت اختصاص يافت. براي هر يك از سه تيمار،20 نمونه به ترتيب شامل برش يكسره، برداشت تك گزيني و بكر به ترتيب معادل مرحله اوليه توالي، مرحله مياني توالي و مرحله اوج توالي اختصاص يافت. در هر پلات، تعداد گونه هاي درختي، مساحت پايه اي درختان، ارتفاع درختان، تعداد درختان خشك سرپا، تراكم پوشش علفي كف زمين، تراكم تاج پوشش درختان و عمق لاش برگ تعيين شدند. پرندگان با استفاده از روش شمارش نقطه اي نمونه برداري شدند. يافته‌ها: متغيرهاي ساختار جنگل شامل تراكم درختان، شاخص تنوع شانون‌واينر، شاخص يكنواختي كامارگو، غناي گونه اي، مساحت پايه اي درختان، تراكم تاج پوشش، تعداد درختان خشك سرپا و تعداد درختان با ارتفاع بيش از 20 متر تفاوت معني داري بين مراحل مختلف توالي با يكديگر داشتند. همچنين، تفاوت ساختار جامعه پرندگان شامل شاخص تنوع شانونواينر، شاخص يكنواختي كامارگو و غناي گونه اي بين هر يك از سه نوع مرحله توالي كاملاً معني دار بود. در طول دوره مطالعه، 24 گونه پرنده ثبت شد. جي جاق و سهره جنگلي بيشترين فراواني را در مرحله اوليه توالي داشتند؛ در همين حال، داركوب سياه و چرخ ريسك پس سر سفيد بالاترين فراواني را در مرحله مياني توالي نشان دادند. داركوب خال دار بزرگ، اليكايي و كمركلي جنگلي فراوان ترين پرندگان در جنگل بالغ بودند. نتيجه‌گيري: تنوع و غناي گونه اي درختان و پرندگان در مرحله مياني توالي بيشترين مقدار بود كه اين امر تأييد كننده فرضيه آشفتگي حدواسط بود.