بررسي و مقايسه ضريب قدكشيدگي درختان كهن سال بلوط ايراني و بنه در شرايط رويشگاهي مختلف در زاگرس مياني

مقدمه و هدف: ضريب قدكشيدگي يكي از شاخص‌هاي بررسي پايداري درختان جنگلي است و نتايج بررسي آن در مورد درختان كهن سال از اهميت بوم شناختي و جنگل شناختي زيادي برخوردار مي باشد. در اين پژوهش ضريب قدكشيدگي درختان كهن سال گونه هاي بلوط ايراني و بنه در شرايط رويشگاهي مختلف در جنگل هاي استان ايلام مورد بررسي و مقايسه قرار گرفت. مواد و روش ها: براي اين منظور پس از شناسايي 26 درخت كهن سال متعلق به گونه بلوط ايراني و 47 درخت كهن سال متعلق به گونه بنه، مشخصات كمي آنها شامل قطر برابر سينه و ارتفاع اندازه گيري شد. همچنين وضعيت محل استقرار آنها در جنگل از نظر شيب، جهت جغرافيايي و ارتفاع از سطح دريا بررسي شد. يافته ها: نتايج نشان داد كه براي هر دو گونه بلوط و بنه رابطه معني داري بين قطر با ضريب قدكشيدگي وجود دارد كه در هر دو كم شونده بوده و بهترين مدل براي برازش اين رابطه در هر دو گونه مدل نمايي به دست آمد. ميزان ضريب تبيين رگرسيون براي گونه بلوط و بنه به ترتيب 57 و 35 درصد بود. درختان كهنسال شناسايي شده بلوط (ضريب قدكشيدگي= 7/82) و بنه (ضريب قدكشيدگي= 5/72) از ضريب قدكشيدگي كمي برخوردار بودند، با اين وجود، تعداد بيشتري از درختان كهن سال بنه نسبت به بلوط از ضريب قدكشيدگي كمتري برخوردار بودند. به طوري كه 62 درصد درختان كهن سال بنه ضريب قدكشيدگي بين 5 تا 7 داشتند، اما 65 درصد درختان كهن سال بلوط ضريب قدكشيدگي بيشتر از 7 داشتند. ضريب قدكشيدگي درختان كهن سال بلوط با ارتفاع از سطح دريا ارتباط معني دار داشت (معني داري= 0/049) و مقدار آن در ارتفاعات 1300900 متر از سطح دريا (ضريب قدكشيدگي= 9/45) بيشتر بود. ضريب قدكشيدگي درختان بنه با ارتفاع از سطح دريا (معني داري= 0/000) و جهت جغرافيايي (معني داري = 0/001) ارتباط معني دار داشت و مقدار آن در طبقه ارتفاعي 1300-900 متر از سطح دريا (ضريب قدكشيدگي= 10/14) و نقاط هموار بدون‌جهت (ضريب قدكشيدگي= 10/14) بيشتر بود. نتيجه گيري: بر اساس نتايج به دست آمده نتيجه‌گيري شد كه رويشگاه هاي درختان كهن سال بلوط واقع در طبقات ارتفاعي 1300-900 متر از سطح دريا و نيز رويشگاه‌هاي درختان كهن سال بنه واقع در طبقات ارتفاعي 1300-900 متر از سطح دريا و نقاط بدون‌جهت كه حائز بيشترين ضريب قدكشيدگي بودند، از پتانسيل بيشتري براي رشد و استقرار درختان برخوردارند. همچنين، رويشگاه هاي درختان كهن سال بلوط واقع در طبقات ارتفاعي 1700-1300 متر از سطح دريا (ضريب قدكشيدگي= 7/52) و نيز رويشگاه‌هاي درختان كهن سال بنه واقع در طبقات ارتفاعي 1700-1300 متر از سطح دريا (ضريب قدكشيدگي= 5/24) و جهت شرقي (ضريب قدكشيدگي= 3/52) و شمالي (ضريب قدكشيدگي= 5/11) كه حائز كمترين ضريب قدكشيدگي بودند، از مطلوبيت بهتري براي پايداري درختان كهن‌سال نامبرده برخوردارند. لذا مي توان گفت كه ضريب قدكشيدگي پايين درختان كهن‌سال بلوط ايراني و بنه يكي از شاخص هاي نشانگر پايداري و ماندگاري آنها در جنگل هاي مورد مطالعه است.