ارتباط بوم شناختي شيب و ارتفاع از سطح دريا با حضور گونه تيس (Sorbus aucuparia L) در جنگل ارسباران

مقدمه و هدف: گياه تيس يا بارانك برگ شانه اي (Sorbus aucuparia L.)، يكي از گونه هاي دارويي و با ارزش جنگل شمال و ارسباران است. از لحاظ ويژگي هاي بوم شناختي كمتر مورد بررسي قرار گرفته است. با توجه به اطلاعات اندك درباره گونه تيس و اهميت بالاي بوم شناختي اين گونه و كمبود اطلاعات در زمينه رويشگاه هاي اين گونه در ارسباران و خصوصيات كمي اين گونه، اين تحقيق بر آن است تا با افزايش اطلاعات مورد نياز در اين زمينه بتواند راهكارهاي مديريتي با تكيه بر اكولوژي اين گونه ارائه نمايد تا به بهبود وضعيت رويشگاهي اين گونه منجر شود. مواد و روش ها: در منطقه مورد مطالعه 18 قطعه نمونه نيم هكتاري با ابعاد (100 ×50 متر) و در مجموع نه هكتار انتخاب و آماربرداري شد. انتخاب قطعات نمونه به صورت منظم تصادفي بود به طوري كه قطعه نمونه اول به صورت تصادفي و قطعه نمونه هاي بعدي با فاصله 800 متر از همديگر و در جهت شرقي پياده شدند. آماربرداري از درختان موجود در قطعه نمونه به صورت صددرصد صورت گرفت تا بتوان درصد گونه تيس نسبت به ساير گونه هاي موجود در قطعات نمونه را تعيين نمود.يافته ها: وضعيت گونه هاي مشاهده شده در قطعات نمونه نشان داد كه مجموعاً 20 گونه در منطقه وجود داشت. گونه هاي اوري (1018 پايه در هكتار)، هفت كول (290 پايه در هكتار) و ممرز (226 پايه در هكتار)، سه گونه مهم از لحاظ فراواني در منطقه مورد مطالعه بود. گونه تيس به همراه گونه هاي ذكر شده در منطقه مشاهده شد و رتبه چهارم از لحاظ ميانگين تعداد در هكتار (142 پايه در هكتار) نشان داد. ميانگين قطر و ارتفاع پايه هاي اندازه گيري شده تيس به ترتيب برابر با 9/8 (6 ±) سانتي متر و 4/4 (1/8 ±) متر بود. بيـشترين ميزان تعداد در هكتار در شيب هاي كمتر از 40 درصد و در ارتفاع بالاي 2200 متر از سطح دريا مشاهده شد. بيشترين قطر برابرسينه تيس 44 سانتي متر و بيشترين ارتفاع 14 متر اندازه گيري شد. از نظر آماري، اختلاف معني داري در مقادير قطـر برابرسـينه با كلاسه ه اي شيب مـشاهده شـد. بـراي مشخـصه اخـتلاف ارتفاع درختان و فراواني در هكتار با شيب زمين اختلاف معني داري مشاهده نشد. همچنين بالاترين ميزان تعداد پايه هاي تيس در هكتار در شيب هاي كمتر از 40 درصد و ارتفاعات بالاي 2200 متر از سطح دريا مشاهده شد.نتيجه گيري: با استناد به نتايج، با توجه به نقش تيس در پايداري مناطق شيب دار و كاهش فرسايش، با افزايش مدت حفاظت و قرق گونه هاي با ارزش جنگل از جمله گونه هاي مختلف بارانك، نتايج بلند مدتي در امر حفاظت از بوم سامانه گياهي ارسباران حاصل مي شود.