بررسي اثربخشي مناطق حفاظت شده در گستره جنگل هاي هيركاني ايران

مقدمه و هدف: مناطق حفاظت شده به عنوان اصلي ترين ابزار در تلاش هاي جهاني براي حفاظت از تنوع زيستي محسوب مي شود. اما بدليل فقدان امكانات و تجهيزات كافي، بسياري از مناطق حفاظت شده در عمل قادر به دست يابي به اهدف اوليه خود نيستند. بنابراين ارزيابي و تضمين اثر بخشي مناطق حفاظت شده براي حفظ تنوع زيستي بخصوص براي نقاط حساس زيستي و براي مديريت بلند مدت آنها امري ضروري است. جنگل هاي هيركاني يكي از قديمي ترين جنگل هاي معتدل خزان كننده در دنيا محسوب مي شود كه بدليل برخورداري از تنوع زيستي گياهي و جانوري غني در ليست سايت هاي ميراث جهاني يونسكو قرار دارد. در سال هاي اخير تنوع زيستي اين جنگل ها بدليل گسترش توسعه هاي انساني مورد تهديد قرار گرفته است. بنابراين بررسي اثرات اندازه هر يك از فاكتورهاي انساني در روند اين تغييرات، مي تواند در اجراي بهتر سياست هاي مديريتي مناطق سودمند باشد.مواد و روش ها: در اين پژوهش داده هاي مورد استفاده (فراواني مرال) از آمار سرشماري ثبت شده در سازمان حفاظت محيط زيست و همچنين مصاحبه مستقيم با محيط بانان مناطق حفاظت شده بدست آمد. همچنين تغييرات كاربري اراضي (پوشش جنگل و كشاورزي) در طي دهه هاي (۱۹۸۹-۲۰۱۸ ميلادي) در طول عرصه مناطق حفاظت شده مقايسه شدند. داده ها بر اساس مدل تعميم يافته آناليز شد و در نهايت با استفاده از معيار اطلاعات آكاييكه (QAICc) مدل هاي بهتر انتخاب شدند.يافته ها: نتايج نشان داد سالهاي تغييرات در طول دوره مورد بررسي در بخش كشاورزي و جنگل معني دار نبوده است. همچنين نتايج نشان داد حدود 747 فرد مرال (89-60495% CI) در ۲۱ منطقه حضور دارند كه حاكي از كاهش 59% نسبت به سال 1988 در اكثر مناطق مي باشد. همين طور مقايسات آماري بيان مي كند تعداد محيط بان اثر معنادار و مثبتي بر فراواني جمعيت مرال در مناطق دارد (β = 0.26, 95%,CI (0.150.38), Relative importance =1)، از سوي ديگر نتايج حاكي از آن است كه مناطق حفاظت شده با عملكرد مطلوب سهم قابل توجهي در حفظ تنوع زيستي در گستره جنگل هاي هيركاني دارند.نتيجه گيري: در راستاي مطالعات انجام شده پيشنهاد مي گردد مناطق حفاظت شده با تمركز بر امنيت براي حضور گونه ها مورد توجه قرار گيرند و تلاش شود تا با افزايش ضمانت اجرايي قوانين نسبت به بهبود شرايط زيستگاه ها براي گونه هاي زيستي ارزشمند آن اقدام گردد.