برآورد نرخ بهينه ماليات بر ارزش افزوده با رويكرد منحني لافر

در اغلب كشورها، ماليات مهم ترين منابع درآمدي دولت است. اما در ايران از ديرباز ماليات سهم كمي از درآمدهاي دولت را تامين نموده است. شايد مهم ترين دليل آن وجود منابع درآمد نفتي مي باشد كه ماليات را در حاشيه قرار داده است. به همين دليل بر اصلاح ساختار مالياتي تاكيد شده است. در اين راستا، قانون ماليات بر ارزش افزوده جهت اصلاح ساختار مالياتي در نيمه دوم سال 1387 در ايران به اجرا گذاشته شد ماليات بر ارزش افزوده يك ماليات جديد است كه براي كاهش نارسايي هاي سيستم ماليات ستاني سنتي و همچنين براي افزايش درآمد دولت به وجود آمد. ماليات بر ارزش افزوده نوعي ماليات بر فروش است كه در مراحل مختلف توليد و توزيع كالا و خدمات اخذ مي شود. متوسط نرخ ماليات بر ارزش افزوده در كشورهاي مختلف بين 5 تا 18 درصد است. در ايران از زمان وضع قانون ماليات بر ارزش افزوده  در خصوص تعيين  نرخ ماليات بحث و مجادلات زيادي بين صاحبنظران و كارشناسان وجود داشت. اين نرخ در زمان اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده 3 درصد تعيين شد و مقرر گرديد هر ساله به مقدار يك درصد افزايش يابد به طوري كه در سال 1397 به 9 درصد رسيد. با افزايش نرخ ماليات، درآمد دولت از محل جمع‌آوري ماليات افزايش مي‌يابد. هرچند اين افزايش درآمد داراي محدوديتي است و چنانچه نرخ‌هاي مالياتي از نقطه خاصي تجاوز كنند درآمدهاي مالياتي تنزل خواهد نمود، چراكه با وجود نرخ‌هاي مالياتي بالا مردم انگيزه كار كردن را از دست خواهند داد. بنابراين شناخت ميزاني از نرخ ماليات كه درآمدهاي مالياتي را ماگزيمم كند بسيار ضروري به نظر مي رسد. لازم است تا نرخ بهينه اين نوع ماليات مشخص شود به گونه اي كه هم درآمد مالياتي دولت حداكثر شده و هم اين كه مانع رشد اقتصادي نشود. تحقيق حاضر به اين هدف انجام شده است.   متدولوژي: اين پژوهش، در دوره زماني 971387 با استفاده از داده هاي 24 استان كه اطلاعات آنها در دسترس بوده، انجام شده است. داده هاي تحقيق مربوط به نرخ ماليات بر ارزش افزوده و درآمد مالياتي دولت از  اين محل بوده كه به تفكيك استان هاي كشور در دوره زماني 971387 از طريق مراجعه به  سالنامه هاي استاني جمع آوري شده اند. سال 1387 آغاز اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده و سال 1397 آخرين سالي است كه اطلاعات و آمار  آن موجود بوده است. در نهايت، نرخ بهينه ماليات بر ارزش افزوده در اقتصاد ايران با استفاده از روش پنل ديتا برآورد گرديد. در اين روش،  در ابتدا، به كمك آزمون ليمر، استفاده از داده هاي پنل در تخمين مدل انتخاب شد. سپس به كمك آزمون هاسمن، تخمين با اثرات تصادفي تاييد گرديد. كليه تجزيه و تحليل ها و تخمين مدل  با استفاده از نرم افزار EViews 9 انجام شده است.   يافته ها: يافته هاي حاصل از توصيف آماري داده ها نشان مي دهد كه نرخ ماليات بر ارزش افزوده در ايران در  سال 1387 به اندازه 3 درصد تعيين شده است و  تا پايان سال 1389 در همين نرخ باقي مانده است. از سال 1389 به بعد نرخ ماليات بر ارزش افزوده روند افزايش داشته به طوري كه در سال 1394 به 9 درصد رسيده  است. از سال 1394 تا سال 1396 در همين نرخ 9 درصد ثابت باقي مانده است. همچنين نتايج حاصل از تخمين مدل نشان مي دهد كه ماليات بر ارزش افزوده در ايران داراي اثرات لافري است. به گونه اي كه افزايش نرخ ماليات بر ارزش افزوده  با اثر مستقيم باعث افزايش درآمد مالياتي دولت و با اثر غير مستقيم از طريق كاهش انگيزه توليد باعث كاهش درآمد مالياتي دولت مي شود.  بنابراين، نرخ ماليات بر ارزش افزوده داراي يك مقدار بهينه بوده كه در آن نرخ، درآمد مالياتي دولت ماگزيمم مي شود.   نتيجه:  نرخ بهينه ماليات بر ارزش افزوده محاسبه شده در اين تحقيق 33/10 درصد مي باشد. با توجه به اين كه نرخ ماليات بر ارزش افزوده در سال 1398 برابر 9 درصد تعيين شده است، پيشنهاد مي گردد در سال هاي آتي اين نرخ به 33/10 درصد افزايش يابد. با اين كار درآمد مالياتي دولت افزايش خواهد يافت. افزايش نرخ ماليات بيش از اين مقدار باعث كاهش درآمد مالياتي دولت مي شود. لذا پيشنهاد مي گردد نرخ ماليات بر ارزش افزوده از 33/10 درصد تجاوز ننمايد.