«مشق مرگ»؛ قرابت مضموني و بياني سهروردي و افلاطون در باب مسئلۀ تجريد

فلسفه‌ سهروردي در وجوه گوناگون، تصريح بر پيوند ميان فلسفه‌ افلاطوني و حكمت اشراقي دارد. يكي از اين وجوه، ناظر به مسئلۀ تجريد است. مقام افلاطون در فلسفه‌ سهروردي ذيل عنوان كسي كه به «ملكه‌ مرگ» يا توانايي انسلاخ نفس از بدن و دنيا دست‌يافته است، شناخته مي‌شود كه در عين اشاره به بلندترين پايه در حكمت به عنوان سلوك معنوي، بيان ديگري نيز از ضرورت تجريد در اين نحوه از فلسفه است و از همين رو نيز يادآور «مشق مرگ» در افلاطون است. تجريد اشراقي يا مشق مرگ افلاطوني، يكي از مهم‌ترين وجوه تربيت راستين فلسفي، دو مرحله دارد؛ يكي روي‌گرداني نفس از عالم طبيعت با ضبط و مهار قواي ادراكي و تحريكي و ديگري روي‌آوردن نفس به عالم خاص خويش (وطن اصلي) ازطريق توجه به حقايق متعالي. غايت تجريد، مشاهده‌ انوار قدسي يا خود زيبايي محض است كه سبب مي‌شود نفس از صفات خلقي پاك شود و در قالب زايش فضيلت‌هاي راستين، آئينه‌ صفات ربوبي شود. بيان اين سنخ مضامين بلند معنوي گريزي از زبان رمزي ـ تمثيلي ندارد؛ ازاين‌رو، در پژوهش حاضر، تلاش شده است با تمركز بر متون اصلي و به روش تحليل متن و تطبيق مفاهيم و تعابير و نيز با واكاوي رمز ـ سمبول‌هايي كه در نظر سهروردي و افلاطون، ناظر به مضمون تجريد آمده‌اند، وحدت محتوايي و روشي اين دو حكيم دراين باره به دست آيد.