اثر سيستم‌هاي خاكورزي و منابع مختلف كودي بر صفات رشدي، عملكرد و بازده اقتصادي نخود (Cicer arietinum L.) در شرايط ديم

به‌منظور ارزيابي اثر سيستم هاي خاكورزي و منابع مختلف كودي بر صفات رشدي، عملكرد و بازده اقتصادي نخود، آزمايشي در منطقه سرفيروزآباد كرمانشاه در سال 1398 به‌صورت اسپليت پلات بر پايه طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. عامل اصلي سيستم‌هاي مختلف خاكورزي شامل: شخم مرسوم (شخم برگردان دار به‌عمق 30 سانتي متر+ ديسك زني به‌عمق 20-15 سانتي متر)، شخم كاهشي (شخم چيزل به‌عمق 15 سانتي متر) و بدون شخم و عامل فرعي تيمارهاي مختلف كودي شامل: عدم مصرف كود (شاهد)، قارچ ميكوريزا (Funneliformis mosseae)، ورمي كمپوست (1.5 تن در هكتار) و كاربرد تلفيقي قارچ ميكوريزا + ورمي كمپوست بود. صفات مورد مطالعه شامل وزن خشك علف هاي هرز، ارتفاع بوته، تعداد شاخه‌ اصلي و جانبي در بوته، تعداد غلاف در بوته، وزن كل غلاف، وزن 100 دانه، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت، درصد پروتئين دانه و عملكرد پروتئين بودند. نتايج نشان داد، اثر سيستم‌هاي خاكورزي بر وزن خشك علف هاي هرز معني‌دار بود. بيشترين و كمترين وزن خشك علف هاي هرز به‌ترتيب در سيستم خاكورزي بدون شخم (59.4 گرم در مترمربع) و مرسوم (30.7 گرم در مترمربع) به‌دست آمد. همچنين اثر سيستم‌هاي خاكورزي و كود بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه اصلي و جانبي، تعداد غلاف در بوته و عملكرد بيولوژيك معني دار بود، ولي اثر متقابل آن‌ها بر اين صفات معني دار نشد. بيشترين ميزان صفات مذكور در سيستم شخم كاهشي و با كاربرد تلفيقي ورمي كمپوست + قارچ ميكوريزا به‌دست آمد. همچنين وزن كل غلاف، شاخص برداشت و درصد پروتئين فقط تحت تأثير معني دار اثر كود قرار گرفتند. بيشترين ميزان وزن كل غلاف (155.8 گرم در مترمربع)، شاخص برداشت (40.5 درصد) و درصد پروتئين (21.2 درصد) با كاربرد تلفيقي ورمي كمپوست + قارچ ميكوريزا به‌دست آمد. اثر متقابل خاكورزي × كود اثر معني داري بر عملكرد دانه و عملكرد پروتئين داشت. بيشترين عملكرد دانه (116 گرم در مترمربع) و عملكرد پروتئين دانه (24.2 گرم در مترمربع) در شخم كاهشي و با كاربرد تلفيقي ورمي كمپوست + قارچ ميكوريزا به‌دست آمد. شخم كاهشي، عملكرد دانه و عملكرد پروتئين را به‌ترتيب 19.6 و 17.1 درصد نسبت به شخم مرسوم افزايش داد. همچنين كاربرد تلفيقي ورمي كمپوست + قارچ ميكوريزا اثر معني داري بر صفات مورد مطالعه داشت، به‌طوري‌كه شاخص برداشت، وزن 100 دانه، عملكرد بيولوژيك و ارتفاع بوته را به‌ترتيب 16.7، 21.1، 19.7 و 35.2 درصد نسبت به عدم مصرف كود افزايش داد. در نهايت، با توجه به اين كه به‌ترتيب تيمارهاي شخم چيزل و شخم مرسوم بدون مصرف كود، شخم چيزل و شخم مرسوم با مصرف ميكوريزا از نرخ بازده اقتصادي بالاتري برخوردار بودند، لذا مي‌توان در كشت نخود ديم و در منطقه سرفيروزآباد كرمانشاه از اين تيمارها استفاده نمود.