بررسي اثرات زيست‌محيطي كشت سويا (Glycine max (L.) Merril) در مناطق شرقي و مركزي استان مازندران با رويكرد ارزيابي چرخه حيات

دستيابي به توليد بيش‌تر غذا به‌دليل محدوديت منابع آبي و زمين‌هاي زراعي در مقايسه با جمعيت در حال رشد و افزايش تقاضاي مصرف نيازمند افزايش عملكرد در واحد سطح با مصرف بيش‌تر مواد و انرژي است؛ كه علاوه‌بر هزينه بيش‌‌تر منجر به پيامدهاي زيست‌محيطي جبران‌ناپذيري نيز خواهد شد. در اين راستا، نياز به بررسي دقيق وضعيت زيست‌محيطي توليدات كشاورزي به‌منظور شناسايي نقاط بحراني زيست‌محيطي با هدف تلاش براي كاهش آن‌ها براي رسيدن به توليد پايدارتر محصولات كشاورزي احساس مي‌شود. با توجه به اين حقيقت، مطالعه حاضر به بررسي اثرات زيست‌محيطي توليد سويا (Glycine max (L.) Merril) در شهرستان‌هاي مختلف استان مازندران با رويكرد ارزيابي چرخه حيات پرداخته است. به‌منظور تجزيه و تحليل اثرات زيست‌محيطي از مدل IMPACT 2002+ موجود در نرم‌افزار سيماپرو (SimaPro) به‌ازاي واحد كاركردي يك تن دانه توليدي استفاده و در نهايت، نتايج ارزيابي در قالب چهار گروه آسيب سلامت انسان، كيفيت بوم‌نظام، تغيير اقليم و خسارت به منابع ارائه گرديد. نتايج پژهش حاضر نشان داد كه كشت سويا در منطقه و تحت شرايط كنوني مصرف نهاده‌ها داراي بيش‌ترين تأثير بر شاخص آسيب سلامت انسان بوده كه انتشار مستقيم (داخل مزرعه) ناشي از مصرف نهاده‌هاي ديزل و كود شيميايي بيش‌ترين سهم را در اين رده خسارت داشتند. از نظر پتانسيل گرمايش جهاني نيز انتشار مستقيم ناشي از عمليات زراعي (به‌ويژه نشر كربن دي اكسيد حاصل از احتراق ديزل) بيش از 51 درصد از خسارت كل اين رده اثر را به خود اختصاص داده بود. مقادير كل خسارت‌ زيست‌محيطي براي توليد يك تن دانه سويا در شهرستان‌هاي مختلف از mPt 228.76 تا mPt 439.77 متغير بوده كه در اين بين شهرستان‌هاي گلوگاه و قائم‌شهر، كم‌ترين و ساري و آمل، بيش‌ترين مقدار را داشتند. به‌طور كلي، نتايج اين مطالعه نشان داد كه توليد و استفاده از سوخت ديزل و كودهاي شيميايي اصلي‌ترين نقاط بحراني زيست‌محيطي در توليد سويا در استان مازندران بودند. بنابراين، به‌منظور كاهش اثرات زيست‌محيطي توليد سويا در اين منطقه، مي‌توان از روش‌هاي مديريتي صحيحي چون استفاده از نهاده‌هاي بوم‌سازگار از جمله ريزجانداران افزاينده رشد گياه، برقراري تناوب صحيح زراعي و قرار دادن گياهان مناسب و سازگار با شرايط منطقه در تناوب با سويا، خاك‌ورزي حفاظتي و تجهيز و نوسازي ماشين‌آلات فرسوده بهره جست.