تحليل گفتمان ناسيوناليسم اقتدارگرا در كتاب‌هاي درسي تاريخ (1320 - 1304 هـ. ش)

Analysis of the discourse of Authoritarian nationalism in history textbooks (1304-1320 AH)

ناسيوناليسم يكي از مفاهيم تأثيرگذار در تاريخ معاصر ايران بوده است. اين مفهوم كه از اواسط دوره قاجاريه به نوشته‌هاي برخي از انديشمندان راه يافت، در دوره انقلاب مشروطه در قالب گفتمان ناسيوناليسم ليبرال، به يكي از اركان فكري اين حركت تبديل شد. در اوضاع نابسامان اجتماعي و سياسي ايران در طي جنگ جهاني اول و بعد از آن، گفتمان ناسيوناليسم ليبرال با بحران معني روبه­رو شد. از اين‌رو در اذهان سوژه‌ها، نياز به گفتماني جايگزين پديد آمد كه مشكلات موجود را حل كند و به باز­توليد معاني تازه بپردازد. در اين وضعيت، نظريه تشكيل دولت مقتدر مركزي مطرح و گفتمان ناسيوناليسم اقتدارگرا براي توضيح مشكلات و ارائه راه­حل مفصل‌بندي شد. يكي از روش‌هاي بررسي و مطالعه رخدادهاي تاريخي، روش تحليل گفتمان است. اين پژوهش برمبناي نظريه تحليل گفتمان لاكلائو و موفه، در پي پاسخ به اين پرسش است كه مفصل‌بندي، مفاهيم و فرايند هويت­يابي گفتمان ناسيوناليسم اقتدارگرا، در كتاب‌هايي درسي تاريخِ چاپ وزارت معارف، در دوره رضاشاه چگونه بوده است؟ در اين پژوهش با بررسي كتاب‌هايي درسي تاريخ چاپ وزارت معارف دوره رضاشاه، مشخص شد كه قدرت حاكم با مفصل‌بندي مفاهيم و مؤلفه‌هاي گفتمان ناسيوناليسم اقتدارگرا پيرامون دال مركزي شاه، از اين گفتمان براي تحكيم پايه‌هاي حكومت نوپاي پهلوي استفاده كرد.

Nationalism has been one of the influential concepts in the contemporary history of Iran. This concept, which was introduced to the writings of some thinkers from the middle of the Qajar period, became one of the intellectual pillars in the form of the discourse of liberal nationalism. In the unsettled social and political situation in Iran during and after World War I, the discourse of liberal nationalism faced a crisis of meaning. Hence, the need arose for an alternative discourse that tends to solve the existing problems and produce new meanings. In this situation, the theory of the formation of a powerful central government was proposed and the discourse of authoritarian nationalism was elaborated to solve the solutions. This study, based on Laclau and Mouffe's theory of discourse analysis, seeks to answer the question of what was the articulation, concepts, and process of identifying the discourse of authoritarian nationalism in the history textbooks during the Reza Shah period. This study, by examining the textbooks of this period, shows that the ruling power, by articulating the concepts and components of authoritarian nationalist discourse attempted to strengthen the foundations of the Pahlavi government.