سير تطور تاريخي "انشقاق قمر" در تفاسير قرآن كريم

Investigating the historical evolution of 'moon split' in interpretations

يكي از مناقشه برانگيزترين آراء در بين مفسرين قرآن، درباره تفسير آيات ابتدايي سوره قمر و استناد آن به وقوع شق‌القمر در زمان حيات رسول‌اكرم(ص) يا يكي از علائم قيامت مي‌باشد. از آنجايي كه يكي از راه‌هاي پردازش متون، توجه به سير تاريخي و فراواني آن‌ها در منابع اسلامي است مقاله حاضر به تحليل ريشه‌ها و روند تاريخي ورود و رشد اين نظريه‌ها مي‌پردازد. اطلاعات اين تحقيق از منابع مكتوب روايي و تفسيري، جمع‌آوري و سپس با روش توصيفي– تاريخي تحليل شده است. بر اساس مطالعات انجام‌ شده از عصر صحابه و تابعين تا قرن پانزدهم نتايج نشان مي‌دهد نظريه «انشقاق‌قمر در آينده» تا اواسط قرن چهارم در كتاب‌هاي تفسيري وجود نداشته است. روايات مورد استناد اين دسته همه با فاصله زياد از عصر نزول بوده، چنانچه فريقين در صحت سندي آن‌ها تشكيك كرده‌اند. ساير دلايل مطرح شده توسط اين دسته نيز متناسب با ورود انديشه‌هاي تازه در جامعه به مرور رشد كرده تا بدان‌جا كه در عصر حاضر استبعاد وقوع اين معجزه با علم روز بيشتر مورد توجه بوده است. البته در مقابل اين تفسير، اكثريت مفسرين قائل به صحت و گاه تواتر در احاديث دال بر وقوع شق‌القمر به‌عنوان معجزه رسول‌اكرم(ص) شده و به تناسب زمانه به مقابله اجمالي يا تفصيلي با ادله مخالفين پرداخته‌اند.

One of the differences in opinions between the commentators of the Qur'an is the splitting of the moon during the lifetime of the Holy Prophet. One of the ways of processing texts is to pay attention to the historical course and their frequency in Islamic sources. The present article analyzes the historical trend of the development of these theories. The research information was analyzed from written sources of narrative and interpretive, summarized and then by descriptive-historical method. Studies from the time of the Companions to the fifteenth century show that the theory of 'split in the future' did not exist in commentary books until the middle of the fourth century, and the narrations cited by this group were all far from the age of revelation, if the sects doubted their validity. The reasons for the introduction of new ideas in society have grown over time to the point that in the present era, the unlikely occurrence of this miracle has received more attention with modern science. Contrary to this interpretation, the majority of commentators believe in the accuracy and sometimes frequency of the hadiths indicating the occurrence of the splitting of the moon as a miracle of the Holy Prophet and, depending on the time, deal briefly or in detail with the arguments of the opponents.