جايگاه احكام و اخلاق اسلامي و حقوق شهروندي در پروژه‌هاي عمران شهري (نمونه مطالعاتي: پروژه عتيق تبريز)

The Position of Islamic Fiqh and Ethics and Citizenship Rights in Urban Development Projects (Case Study: Tabriz Atigh Project)

هر پروژه عمران شهري كه به اجرا درمي‌آيد، صرف‌نظر از موضوع آن، آثار و پيامدهايي به دنبال خواهد داشت. ازآنجايي‌كه اين پروژه‌ها در بستر شهرهاي ايراني– اسلامي اجرا مي‌شوند بايد قواعد و هنجارهاي مربوط به فرهنگ اين شهرها نيز در اجراي اين پروژه‌ها رعايت شود. يكي از مهم‌ترين هنجارهاي شهرهاي ايراني– اسلامي، در نظر گرفتن احكام و اخلاق اسلامي و حقوق شهروندي در پروژه‌هاي عمران شهري مي‌باشد، اصول و قواعدي كه در كمتر پروژه شهري اجراشده‌اي در شهرهاي ايران مي‌توان شاهد رعايت شدن آن‌ها بود. در همين راستا اين پژوهش درصدد مطالعه جايگاه احكام و اخلاق اسلامي و حقوق شهروندي در پروژه‌هاي عمران شهري مي‌باشد. روش اتخاذشده در پژوهش حاضر، توصيفي- تحليلي بوده كه به‌منظور تنظيم مفاهيم و تدوين چارچوب مفهومي پژوهش از روش تحليل محتواي متون و استدلال منطقي بهره گرفته شده است. همچنين در اين پژوهش پروژه عتيق شهر تبريز كه يكي از بزرگ‌ترين پروژه‌هاي نوسازي بافت‌هاي فرسوده كشور مي‌باشد به‌عنوان نمونه مطالعاتي انتخاب گرديده است. جامعه آماري پژوهش را نيز ساكنان، كسبه، عابران و استفاده‌كنندگان از پروژه عتيق تشكيل مي‌دهند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد ‌پروژه عتيق شهر تبريز از منظر رعايت قواعد فقهي، اخلاق اسلامي و حقوق شهروندي در سطح پاييني قرار داشته و نتوانسته است به مصاديق اين سه بعد از آثار و نتايج پروژه‌هاي عمران شهري پاسخگويي مناسب داشته باشد. نتايج اين پژوهش مي‌تواند به متصديان مديريت شهري، براي تعريف پروژه‌هايي مبتني بر رضايت حداكثري شهروندان و درنهايت موفقيت هرچه بيشتر پروژه‌هاي شهري كمك كند.

Every urban development project that is implemented, regardless of its subject, will have effects and consequences. Since these projects are implemented in the context of Iranian-Islamic cities, the rules and norms related to the culture of these cities must be observed in the implementation of these projects. One of the most important norms of Iranian-Islamic cities is to consider Islamic rules and ethics and citizenship rights in urban development projects. These principals are hardly considered in urban projects. In this regard, this research aims to study the position of Islamic rules and ethics and citizenship rights in urban development projects. The method adopted in the present study is descriptive-analytical, and in order to formulate the conceptual framework of the research, the method of content analysis of texts and logical reasoning has been used. Also, in this research, the Atigh project of Tabriz city, which is one of the largest projects for the renovation of worn-out tissues in the country, has been selected as the case study. The statistical population of the research also consists of residents, merchants, passers-by and users of the Atigh project. Findings show that the Atigh project of Tabriz city is at a low level in terms of compliance with the rules of jurisprudence, Islamic ethics and civil rights and has not been able to respond to the examples of these three dimensions. The results of this study can help urban management organizations to define projects based on maximum citizen satisfaction and ultimately the success of urban projects.