واژه نامه توصيفي: استعاره

Metaphor

متافور (استعاره) از ريشه يوناني metapherein (cross over) شامل دو جز meta (over, across) و pherein (to carry) به معناي انتقال دادن، شيوه‌اي از بيان است كه در آن كلمه يا تعبيري از يك حوزه مفهومي و انتزاعي، به كلمه يا تعبيري آشنا و نزديك به ذهن تشبيه مي‌شود؛ به بيان ديگر، «الف» به مثابه «ب» فهم مي‌شود. مثلا وقتي حافظ مي‌گويد «در اين بازار اگر سوديست با درويش خرسند است»، از استعاره بهره گرفته است. بديهي است كه منظور اين نبوده كه بازار و جهان دقيقا يكي هستند، بلكه او با اشاره به بازار و سود كه مفاهيمي آشنا هستند، مي‌كوشد فهم جديدي از جهان و ساز وكار آن ارائه دهد. به عبارت دقيق‌تر «اسـتعاره بـا درهم‌آميختن دريافت‌هاي ما از مشبه و مشبهٌ‌به معنايي مي‌سـازد كـه حاصـل تبـادل آنها است و نمي‌توان با تفسير تحت اللفظي، شباهت آن دو عنـصر را بيـان كـرد». استعاره سبب مي‌شود مفهومي انتزاعي را، با قياس آن با مفهومي آشنا در زندگي روزمره بهتر درك كنيم. بنابراين استعاره تنها سبكي در گفتار و نوشتار يا صنعتي ادبي نيست، بلكه طبق نظر افلاطون راهي براي انديشيدن است . فهم از طريق استعاره حاصل نوعي تفكر قياسي (analogical thinking) است و پرورش آن در يادگيرندگان روشي موثر در آموزش مفهومي و معنادار است. درك عميق مفهوم آموزش از رهگذر استعاره‌ها در علوم تربيتي نهادينه شده است. از مشهورترين استعاره‌هايي كه در آموزش به‌كار گرفته شده‌اند مي‌توان به «محيط يادگيري به مثابه كارخانه»، «ياددادن به مثابه باغباني»، و «ياد دادن به مثابه مسافرت» اشاره كرد. در اينجا به صورت مختصر به استعاره يادگيري به مثابه كارخانه اشاره مي‌شود. شكل اوليه استعاره «محيط يادگيري به مثابه كارخانه»، در اواخر قرن هجده و اوايل قرن نوزده ميلادي هم‌زمان با انقلاب صنعتي در آمريكا و برخي كشورهاي اروپاي غربي مطرح شد. در اين‌جا محيط يادگيري به مثابه كارخانه‌اي با خط توليد انبوه در نظر گرفته‌ مي‌شود و افزون بر كارخانه كه بايد از حيث ماشين‌آلات و عوامل محيطي و شاغلين (ابزار آموزشي، محيط آموزشي، و آموزش‌دهندگان) داراي مشخصاتي استاندارد باشد، ماده خام اوليه (يادگيرندگان) هم بايد براي ورود به كارخانه حائز شرايط خاص و از پيش تعيين شده‌اي (معيارهاي انتخاب يادگيرنده) باشند. در كارخانه مواد خام اوليه طي فرايند مشخصي (آموزش با كوريكولوم مبتني بر پيامدهاي عيني) تبديل به محصول نهايي كه منطبق بر نيازهاي بازار (ياددهي منطبق بر نيازهاي جامعه) طراحي شده است مي‌شوند و قبل از ورود به بازاركيفيت آن جهت داشتن استانداردهاي حداقلي از پيش تعيين شده مورد بررسي (ارزيابي يادگيرنده) قرار مي‌گيرد و تنها پس از كسب موفقيت در اين ارزيابي‌ها اجازه عرضه در بازار (فارغ‌التحصيلي) را پيدا مي‌كنند. لازم به ذكر است كه در سال‌هاي بعدي اين استعاره ارتقا يافت. همان‌جور كه مشاهده مي‌شود استعاره محيط يادگيري به مثابه كارخانه تنها آرايه‌اي ادبي نيست، بلكه به ما در درك مفهوم آموزش از اين منظر و انديشيدن به آن كمك مي‌كند، از اين رو، استعاره هم در يادگيري و هم در مفهوم‌پردازي در پژوهش‌هاي آموزشي ابزار مناسبي است.

no abstract.