شاخص‌شناسي حقوق محيط زيست در محيط‌هاي جغرافيايي ايران با تاكيد بر مفهوم حق بر محيط زيست

Identification of environmental rights indicators in geographical environments in Iran with emphasis on the concept of environmental right

امروزه از حقوق محيط زيست به عنوان يكي از ابزارهاي مهم براي مديريت محيط‌ هاي طبيعي و حفاظت از محيط زيست نام برده مي‌شود. بكارگيري جنبه‌ها و ملاحظات حقوقي در جغرافياي طبيعي، مستلزم وضع قوانين و دستورالعمل‌هاي جامع است. حق بر محيط زيست سالم بعنوان يك حق اساسي و بنيادين جاي خود را در مجموعۀ حقوق بشر باز كرده، هرچند هنوز به شناسائي كامل دست نيافته است. توجه ويژه به اين حق موجب شناخت ظرفيت‌هاي حقوق مدني، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي شده است. اين پژوهش با هدف شناسايي شاخص‌هاي مرتبط با حق بر محيط زيست در محيط‌هاي جغرافيايي ايران انجام شده است. تحقيق از نوع پيمايشي و كاربردي مي‌باشد. در ابتدا، براساس طبقه‌بندي مناطق رويشي ايران، پهنه جغرافياي طبيعي كشور به پنج منطقه تقسيم گرديد. جامعه آماري تحقيق شامل كارشناسان، مديران، اساتيد محيط زيست و منابع طبيعي بوده است. نمونه آماري 400 نفر تعيين شد. از نرم‌افزار SPSS21 و سيستم رويهم‌گذاري لايه‌ها براي تحليل داده‌ها استفاده شد. مجموعاً 4 شاخص اصلي و 17 شاخص فرعي شناسايي شد. در اين ميان، شاخص «سلامت اكوسيستم» داراي بيشترين امتياز كسب شده (1397) و پس از آن، شاخص «پوشش گياهي» با 1305، شاخص «حيات‌وحش جانوري» با 1267 امتياز و شاخص «كيفيت محيطي» با 1181 امتياز قرار داشتند. بالاترين وزن براي شاخص‌هاي فرعي متعلق به «تغيير كاربري اراضي» با 5.78 و كمترين وزن نيز متعلق به «آلودگي صدا» با 2.11 بوده است. شاخص «تغيير كاربري اراضي» در تمام مناطق به عنوان پراهميت‌ترين و شاخص «آلودگي صوتي» به عنوان كم‌اهميت‌ترين شاخص معرفي شدند. با توجه به ميانگين امتياز كسب شده براي شاخص‌هاي هفده‌گانه حقوق محيط‌زيست، مشخص شد كه اين شاخص‌ها در منطقه اكولوژيكي زاگرس، داراي بيشترين اهميت (4.37) و به ترتيب در مناطق اكولوژيكي ايراني – توراني (4.197)، هيركاني – خزري (3.974)، ارسباران (3.93) و در نهايت،‌ خليج فارس – عماني (3.178) مي‌باشند.

Today, environmental law is mentioned as one of the important tools for Natural spaces management and environmental protection. Applying legal aspects and considerations to natural geography requires comprehensive laws and guidelines. The right to a healthy environment is recognized as a fundamental right in the human rights community, although it has not yet been fully recognized. Special attention to this right has led to the recognition of the potential of civil, economic, cultural and social rights. The aim of this study was to identify the indicators related to the right to the environment of Iran. The research is of applied type. Initially, based on the classification of vegetative regions of Iran, the natural geography of the country was divided into five regions. The statistical population of the study included experts, managers, professors in the field of environment and natural resources. A statistical sample of 400 people was determined. SPSS21 software and information layer overlay system were used for data analysis. A total of 4 main indicators and 17 sub-indicators were identified. The Ecosystem Health indicator had the highest score (1397), after that vegetation indicator with 1305, the animal wildlife indicator with 1267 points and the environmental quality indicator with 1181 score were. The highest weight for sub-indicators belonged to land use change with 5.78 and the lowest weight belonged to noise pollution with 2.11. The land use change indicator was introduced as the most important indicator in all regions and the noise pollution was introduced as the least important indicator. According to the average score obtained for the seventeen indicators of environmental law, it was found that these indicators are the most important in the Zagros ecological region (4.37) and in the Irani-Turani (4.197), Hyrkani-Caspian (3.974), Arasbaran (3.93) and finally, Persian Gulf - Omani (3.178).