حكمت خسرواني در شاهنامه

Khosravani philosophy in Ferdowsi’s Shahnameh

شاهنامه جلوه­گاه فرهنگ و انديشه ­هاي ايرانيان باستان است كه در قالب عناصر متعددي از جمله اساطير، حماسه­ ها و داستان­هاي شاهان و پهلوانان بازتاب يافته است. اين انديشه­ ها روايتگر برداشت­هاي جهان شناختي، ساختارهاي اجتماعي، آيين­ها و نمونه­هاي اخلاقي و رفتاري ايرانيان باستان است كه با نام حكمت خسرواني شناخته مي­شود. مبناي حكمت خسرواني نور است و مظاهر اين امر در شاهنامه با مؤلفه‌هاي پربسامد اهورايي چون خرد، آتش، فرّ، امشاسپندان و ايزدان و نيروهاي تاريكي همچون اهريمن و ديوان كه در تضاد با نور و روشني اهورايي هستند، همراه با جنبه­ هاي تغزلي، عاشقانه و غنايي خود، بيانگر فلسفه ­ي زندگي در حكمت ايران باستان است. در اين پژوهش با بهره­ گيري از روش تحليل محتوا مؤلفه­ هاي حكمت خسرواني را در شاهنامه بررسي كرده و نشان داده ­ايم بازتاب درخشان اين مضامين هم پيوند با بنيان­هاي ريشه­ دار خود در شاهنامه، زمينه­اي براي بنيان­ انديشه ­هاي تعالي­ گرايانه، ايجاد فضاي باز فكري و جريان آن در بطن اجتماع و آثار و نيز بستري براي گفتگوي متن­ها در طول تاريخ فراهم آورده است. از اين رو با شناخت اين جريان، مي­توان به خوانشي نظام­ مند از آثار ادبي، تاريخي و ديني ايرانيان دست يافت.

The Shahnameh embodies the culture and ideas of the ancient Iranians through numerous elements, including myths, epics, and stories of kings and heroes. These ideas narrate the cosmological perceptions, social structures, traditions and moral and behavioral examples of the ancient Iranians which is known as Khosravaniphilosophy. These profound thoughts have been formed in a philosophical way from various religions such as Manichaeism, Mithraismand most of all Zoroastrianism; The basis of Khosravi's wisdom is light an‎d the manifestations of this issue in Shahnameh with high-frequency components such as wisdom, Light, Fire, Splendor (Farr), Angles (Emshaspandan), Goddess (Izadan) and dark forces like the Devil (Ahriman) and Demons (Divan) which are in contrast to the light and Ahuraian Lighting, along with its romantic and lyrical aspects, express the philosophy of life from the perspective of Khosravi wisdom.In this study, using the method of content analysis, components of Khosravani'sphilosophyhave examined in Shahnameh and shown that the brilliant reflection of these themes interrelated to its roots in Shahnamehhas provideda ground for establishing transcendental ideas, creating free thinking space with flowing it to the the heart of society and literary works, as well as a situation for the dialogue of texts throughout history.Therefore, by recognizing this trend, a systematicperception of Iranian literary, historical and religious works can be achieved.