نقد و بررسي كتاب جامع‌الصّنايع‌‌والاوزان اثر سيف جام هروي

Criticism and review of printed book Jame 'as-Sanaye val-Awzan by Seif-e-Jam-e-Heravi

جامع‌الصّنايع‌والاوزان از مهم‌ترين و كهن‌ترين آثار بلاغي است كه در سدۀ هشتم در شبه‌قارۀ هند نگاشته شده است. مؤلّف اين متن، سيف جام هروي است كه در دربار تغلقيان و شخص فيروزشاه و پسر او فتح‌خان مي‌زيسته است. جامع‌الصّنايع در سال 1399 در سلسله انتشارات دكتر محمود افشار، با همكاري انتشارات سخن به چاپ رسيد. متن كتاب با وجود داشتن نسخ مضبوط، داراي خطاها و ناهمواري‌هاي فراواني است كه در اين مقاله ذيل دو عنوان كلّي «نقد و بررسي بخش تصحيح متن» و «نقد و بررسي بخش تحقيقي متن» مورد بررسي قرار گرفته است. از خلال اين بررسي روشن مي‌شود كه اين متن علاوه بر دارابودن خطاهاي صوري و ويرايشي فراوان، به علّت روش ناصحيح تحقيق، استفادۀ نادرست و ناكافي از منابع در دسترس، عدم وحدت رويه و نيز روش غيرعلمي در تصحيح متن، داراي لغزش‌هاي فراواني است كه نياز به يك بازنگري كلّي و دقيق را در آن ايجاب مي‌كند. همچنين در اين مقاله نشان داده شده است كه برخي از ضبط‌هاي ناصحيح موجود در نسخۀ اساس جامع‌الصّنايع، با استفاده از منابع جانبي به‌ويژه مجموعۀ لطايف و سفينۀ ظرايف، قابل اصلاح بوده كه مصحّح از آن غفلت كرده است.

Jame 'as-Sanaye val-Awzan is one of the most important and ancient rhetorical works written in the eighth century AH in the Indian subcontinent. The author of this text is Seif-e-Jam-e-Heravi, who lived in the court of the Tughluqs and the person of Firuz Shah and his son Fath Khan. Jame 'as-Sanaye was published in 1399 in the series of publications of Dr. Mahmoud Afshar in collaboration with Sokhan Publications. The text of the book, despite having valid manuscripts, has many errors and incorrect records that in this work, under the two general headings of "Review of the text correction section" and "Review of the research section of the text" has been examined. Through this study, it becomes clear that this text, in addition to having many formal and editorial errors, due to incorrect research method, incorrect and insufficient use of available resources and lack of unity of procedure and incorrect method in correcting the text, has many errors which requires a general and thorough review. It is also shown in this work that some of the incorrect records in the basic manuscript can be corrected by using additional sources, especially the Majmue-ye-Lataef -va- Safine-ye-Zaraef, which the corrector has neglected.