تبيين مراد جدي در تفسير، با رويكرد كاربردشناسانه (مطالعه موردي ازپيش‌انگاري)

ازپيش‌انگاري ابزاري زبان‌شناختي است كه در دانش كاربردشناسي يا معناشناسي كاربردي براي بيان و استنباط مفاهيم غير‌مستقيم از يك متن يا گفتار به كار مي‌آيد. دانش كاربردشناسي در دهه‌هاي اخير به‌منظور تفسير و توضيح نشانه‌هاي زباني و غيرزباني و تبيين منظور نهايي توليد‌كنندة نشانه كاربرد وسيعي داشته است. با توجه به اينكه در تفسير قرآن كريم، مفسر با «متن» سروكار داشته و يكي از اهدافش تبيين مراد جدي خداوند است، اين دانش و مؤلفه‌هاي آن بسيار مؤثر و كارساز است. در اين مقاله سعي شده است پس از معرفي اجمالي دانش كاربردشناسي و توضيح مؤلفۀ ازپيش‌انگاري كه در قالب لايه سوم بافتي به تبيين مراد جدي متكلم مي‌پردازد، نقش اين مؤلفه را در تفسير آيات منتخب نشان دهد. براساس يافته‌هاي اين پژوهش مشخص شد توجه به ازپيش‌انگاري در تفسير قرآن موجب كشف مفاهيم غيرمستقيم و لايه‌هاي عميق‌تر آيات قرآن مي‌شود. هرچند مفسران قرآن به‌صورت سنتي به اين مقوله توجه داشته‌اند، استفاده از تقسيم‌بندي‌، گستردگي بحث و نظام‌مندي آن در دانش كاربردشناسي به كشف مفاهيم جديد منتهي مي‌شود.