وجوه طنز در شخصيت ابوسعيد ابي‌الخير با تكيه بر اسرارالتوحيد و حالات و سخنان ابوسعيد

Humorous Features of Abu Said Abul-Khayr ; An Analysis Based on Asrār al-Tawhid and His States and Words

در اين پژوهش به بررسي و تحليلِ انگيزه‌ها و دلايلِ رفتار و گفتار طنزآميزِ ابوسعيد به عنوان يك شخصيت برجستۀ عرفاني پرداخته‌ايم و تأثير ويژگي‌هاي اخلاقي و عرفاني ابوسعيد بر گفتار و رفتار طنازانۀ او را به روش تحليل محتوايي بررسي كرده‌ايم. اصلي‌ترين وجه شخصيت طنّاز ابوسعيد، بداهه‌گويي و تسلط بر بازي‌هاي لفظي و كلامي است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين وجوهي كه به عنوان پايه و اساس شوخي‌ها و طنازي‌هاي ابوسعيد است در سيزده دسته قرار مي‌گيرند. از اين ميان سه مورد كه عبارت هستند از: 1ـ بداهه‌گويي و بازيهاي كلامي ابوسعيد؛ 2ـ طنز موقعيت يا آموزش عملي عرفان با تكيه بر طنز؛ 3ـ پرهيز از خودخواهي و خودبيني، بيش از 60% از مجموعه انگيزه‌ها و دلايل طنّازي ابوسعيد را تشكيل مي‌دهند. مسأله شوخ‌طبعي ذاتي ابوسعيد، اقبال مردم به او به دليل روحيۀ طنّاز او و طنز به مثابه آيينۀ تمام‌نماي ويژگي‌هاي برجستۀ عرفاني، اخلاقي و اجتماعي ابوسعيد از موضوعات مورد بحث در اين پژوهش هستند.

In the present article, we have investigated and analyzed motivations and reasons for satirical speech and humorous behavior of Abu Said Abul-Khayr, a prominent mystical figure; and by using the method of content analysis, we have studied the effect of his moral and mystical characteristics on his satirical speech and humorous behavior. The main aspect of Abu Said's humorous personality is his improvisation and his dominance over verbal games. The findings of the research show that the most important aspects of Abu Said's satires can be analyzed in thirteen categories. The three cases of 1. improvisation and dominance over verbal games, 2. humor of the situation or practical teaching of mysticism based on humor 3. avoiding selfishness and egoism, constitute more than 60% of his satirical motives. The topics discussed in this research are as follows: Abu Said's inherent sense of humor; the issue of people liking him because of his humor; humor as a marker of his mystical, moral, and social characteristics.