ركوعات قرآني؛ از پيشينه تاريخي تا كاربست‌ها در فرهنگ اسلامي

Quranic ruku's; from historical background to usages in Islamic culture

يكي از تقسيمات متن قرآن در كنار آيه، سوره، حزب و جزء، «ركوع» نام دارد؛ مجموعه‌اي از آيات كه در ‌موضوع و ‌معنا، قرابت بسياري دارند و برخلاف غالب تقسيمات قرآني، تعداد حروف و كلمات در تعيين دامنه‌اش دخالتي ندارد. ركوع با توجه به اهميت شايان توجهي كه در امر قرائت و تفسير دارد، اما كمتر از ديگر همتايان خود مورد توجه بوده است. قديم‌ترين يادكرد به‌يادگارمانده از ركوعات، به سده چهارم هجري بازمي‌گردد؛ جايي كه براي نوافل شبانه ماه رمضان ، مي‌بايست پس از فاتحةالكتاب، قطعاتي از قرآن خوانده شود. از آن پس، به‌تدريج كاربست و ضرورت توجه به ركوعات فزوني گرفت تا آنكه نشانه‌اش در حاشيه برخي مصاحف، وارد شد. نوشتار حاضر با روشي توصيفي ـ تحليلي، مي‌كوشد نخست با استفاده از مطالعات خوانش متن، ارتباط ركوعات را با بحث سازماندهي متون و پاراگراف‌بندي به بحث گذارد. آنگاه از جايگاه ركوعات قرآني در فرهنگ اسلامي بگويد و در پايان، فوايد آن را در قالب كاركردهاي قرائت قرآن (جنبه تبليغي و تعليمي) و نگارش تفسير (جنبه علمي) تبيين نمايد.

One of the divisions of the text of the Qur'an next to the verse, surah, hizb and Juz' is called " ruku';" A set of verses that are very similar in subject and meaning and unlike most Qur'anic divisions, the number of letters and words does not interfere in determining its scope. despite the the remarkable importance of ruku' in reading and interpretation, it has received less attention than its other counterparts. the oldest memorable mention of ruku's dates back to the fourth century AH; where for the supererogatory nights of Ramadan, parts of the Qur'an should be recited after the sura al-Fatiha. from then on, the usages and necessity of paying attention to the ruku's gradually increased until its sign appeared in the margins of some mus'hafs. the present article, in a descriptive-analytical method, first tries to discuss the relationship between Quranic ruku's and paragraphing by text reading studies. then tell about the place of Quranic ruku's in islamic culture and finally explain its benefits in the form of the functions of reciting the Quran (propaganda and educational aspect) and writing commentary (scientific aspect).