مفهوم عقل در انديشه سنايي با تأكيد بر «حديقه‌الحقيقه» بر مبناي نظريه هرمنوتيك شلاير ماخر

The concept of reason in Sana'i’s thought with an emphasis on "Hadiqah-al Haqiqah" Based on Schleiermacher’s hermeneutic theory

از مفاهيم شناور و مورد اختلاف در فرهنگ ايراني، مفهوم «عقل» است كه دايرة معنايي وسيع و گاه متناقضي دارد ازاين‌رو نحله‌هاي فكري مختلف برداشت‌هاي متفاوتي از آن ارائه كرده‌اند. در اين ميان سنايي ازجمله كساني است كه در يكي از مشهورترين مجموعه‌هاي ادب پارسي به نام حديقه­الحقيقه مفهوم عقل را موردتوجه قرار داده است. وي با اينكه در جاي‌جاي حديقه‌الحقيقه، ابياتي در وصف عقل و دفاع از آن آورده؛ چون ساختار ذهنش با منطق عقلاني هم‌سو نيست؛ محصول كارش با عقل، مباينت يافته است. عقل نزد سنايي در مجموع، عقل ديني است و تا حد زيادي از جنبه‌هاي مادي فاصله مي‌گيرد. اين نوشتار كه با روش تحليلي توصيفي و با استفاده از منابع كتاب‌خانه‌اي صورت گرفته بر آن است تا با استفاده از نظرية هرمنوتيك شلاير ماخر مفهوم عقل را در مجموعة «حديقه ­الحقيقه» موردبررسي قرار دهد.

One of the floating and disputed concepts in Iranian culture is the concept of “reason" which has a wide and sometimes contradictory meaning, therefore different schools of thought have presented different interpretations of it. In this regard, Sanaei is one of those who has paid attention to the concept of reason in one of the most famous works of Persian literature called Hadiqa-ul-Haqiqah. Although he has given verses describing reason and defending it throughout Hadiqa al-Haqiqah; since the structure of his mind is not aligned with rational logic, the product of his work has been compared to reason. Sana'i's reason is, in general, a religious reason, and it is far away from material aspects to a great extent. This article, which was made with a descriptive analytical method using library sources, aims to examine the concept of reason in "Hadiqah-ul-Haqiqah" by using Schleier Macher's hermeneutic theory.