نصيحت و سياست، رويكردي ديني: بازانديشي در معناي «نصيحت» در روايت «النصيحة لائمة المسلمين»

فاقد عنوان لاتين

يكي از مفاهيم سياسي رايج در ادبيات سياسي و فرهنگ ديني «نصيحت زمامدار مسلمانان» است. اين مفهوم سياسي در روايتِ «ثَلاثٌ لايُغِلُّ عَلَيهِنَّ قلبُ عبدٍ مسلمٍ:... وَ النصيحة لائمة المسلمينَ...» از رسول خدا (ص) ريشه دارد. سؤال اين است كه با توجه به فرهنگ عرب عصر نزول، مقصود از «نصيحتِ زمامدار مسلمانان» در اين روايت چيست؟ ديدگاه مشهور ميان نويسندگان معاصر مفهوم عام «نصيحت» را تا آنجا تعميم داده‌ كه شاملِ نظارت مردم بر زمامدار، امر به معروف و نهي از منكر، و حتي نقد و اعتراض نسبت به او نيز مي‌شود. به‌منظور پاسخ به سؤال مزبور و ارزيابي ديدگاه مشهور، اين مقاله با روش «توصيفي و تحليلي» به تحقيق در كاربرد «نصيحت» در متون عصر نزول پرداخته و با استناد به قرآن، روايات و گزارش‌هاي تاريخي و فضاي صدور روايت، ضمن نقد ديدگاه مشهور، به اين نتيجه دست يافته كه مفهوم «نصيحت» در روايت يادشده، منحصر به مصاديقي همچون حمايت، اطاعت خالصانه، ياري و همراهي آحاد مردم، احزاب و اقشار گوناگون مردم نسبت به زمامدارِ جامعه اسلامي در امور كلان جامعه، ازجمله جهاد و دفاع از دين و كيان حاكيمت اسلامي است. درواقع اين حديث، اصلي متفاوت براي تحكيم و تقويت حاكميت ديني، به‌منظور گسترش و استقرار پايه‌هاي دين اسلام بنيان مي‌نهد كه از دو مسير اصلاح ارتباط مردم با زمامدار از يك‌سو، و مردم با مردم از سوي ديگر محقق خواهد شد و لازم است همگان به آن ملتزم باشند. البته اين اصل ناقض ضرورت امر به معروف و نهي از منكر، نقد، اعتراض و نظارت بر حاكم اسلامي نيست.

فاقد چكيده لاتين