كليدواژه :
هويت مكاني , پديدارشناسي , چيدمان فضايي , قنات , نسبت آلومتريك فضايي
چكيده فارسي :
طرح هويت مكاني و تاثيراتي كه در تحليل الگوهاي استقرار سكونتگاهها و چيدمان آن‌ها دارد با استفاده از حوزه هاي معرفتي مانند چيدمان‌فضا و پديدارشناسي و خلق مفاهيم بديع، علاوه بر تأكيد مضاعفي كه بر درهم‌تنيدگي مسائل طبيعي و انساني دارد، نقش مكان در رفتار و سبك رخدادهاي انساني و فضايي را برملا مي‌سازد. اين پژوهش جهت نشان دادن قابليت ديدگاه تأويلي، نگاره يزد در متن جغرافيايي ايران مركزي را محدوده تجربي خود انتخاب كرده است و بر آن است تا هويت مكاني و مدنيت‌هاي استوار بر نگاره سرزميني يزد و ويژگي‌هاي لندفرم‌هاي آن و سازه‌هاي ساخت بشر مانند قنات را بر نهادهاي اجتماعي بنيادين يزد مطالعه نمايد. به همين منظور، در اين پژوهش با اتكاء به چند حوزه معرفتي كه در نوع خود رويكردي نوين و خلاقانه به شمار ميآيد (از جمله مدلهاي مفهومي چون تكنيك دادهمبنا، تكنيكهاي ترسيمي فهم، تكنيك قواعد چيدمان فضايي هيليير، رشد ارگانيك شهر و نسبتهاي آلومتريك فضايي)، ارتباط بنيان‌هاي نظري و معرفتي هويت مكاني و رفتارهاي اجتماعي، در مقياس خاصي تبيين گرديد. در اين ميان ابداع قنات كه دستاورد فناورانه مردم اين خطه، جهت استمرار رابطه آلومتري طبيعي بين چكاد و چاله‌ي منطقه در برابر تغييرات عمده‌ي محيطي است، را مي‌توان جزو هوشمنديهاي تجربي اين مردمان، با درك و فهمي شناخت‌شناسانه از محيط تلقي كرد. هدف تحقيق، شناخت رابطه سازه‌ي دست‌ساز انساني قنات با چيدمان فضايي بناهاي مسكوني شهر در بافت قديمي شهر يزد است كه بر اثر كشف معنا از ديدگاه پديدارشناسي، حاصل شده است. نتايج حاصل از پژوهش چنين بيان داشت كه منطق چيدمان سازمندي "شهري" منطقه مديون هويت مكاني "درياچه يزد در دوره كواترنري" و منطق چيدمان سازمندي "روستايي" و هويت مكاني آن، ناشي از "عملكرد يخرودها و خط تعادل آب و يخ"بوده، در نتيجه قنات و ابداع آن در اين ناحيه تنها يك كانال زيرزميني انتقال آب سفرههاي زيرزميني نبوده، بلكه نشاني هوشمندانه از خوانش منظر، توسط ساكنان منطقه دارد و به عنوان راهبردي مديريتي جهت حفظ و تقويت تعادل محيطي در برابر تغييرات عمده اقليمي بشمار ميآيد. نتايج اين مباحث مي‌تواند عامل مؤثري در درك و فهم بهتر محيط و رابطه ساكنين و آمايش آينده‌ي اين مناطق باشد.
چكيده لاتين :
The "space identity" and its effects on settlement patterns and their arrangement have been
studied through such fields as space-arrangement and phenomenology and by creating novel
concepts and emphasizing the relationship between natural and human issues. It has shown
the importance of space in human behavior. This research aims to study the space identity
of Yazd (located in the geographical context of central Iran), its landforms, and the impact
of Qanats on the fundamental social institutions of Yazd. To this end, the paraphrastic
method is used. Also, based on several fields of knowledge, which is considered as a new
and creative approach in its own way (including conceptual models such as data-based
techniques, comprehension drawing techniques, Hillier space syntax technique, urban
organic growth and allometric space ratios), the relationship between theoretical and
epistemological foundations of space identity and social behaviors are explained on a special
scale. Meanwhile, the technological achievement of the people in this region, who invented
the Qanat to maintain the natural allometric relationship between the mountain and the
catchment of this region, despite major environmental changes, can be considered as the
empirical intelligence of these people and their recognition of the environment. The results
of this study address the logic of urban structures in this region, which owes to the space
identity of Lake Yazd in the Quaternary period and the logic of rural structures and its space
identity due to the function of ice rivers and water-ice equilibrium line. The Qanat invented
in this region is not only an underground channel for transferring water from underground
aquifers; it also shows the reading of the landscape by the residents of this region and is
considered as a management strategy to preserve and strengthen the environment in almost
all climatic conditions. The discussions in this study provide better understanding of the
environment and the relationship of the residents with it.
