تفسير در كشاكش كلام و كيهان‌شناسي؛ مطالعۀ موردي ستون‌هاي آسمان

Tafsir between Theology and Cosmology, "Pillars of the Heavens" as a case study

قرآن در دو آيۀ مختلف، اما با تعبيري تقريبا يكسان، دربارۀ ستون‌هاي آسمان‌ها سخن گفته است؛ ولي ساختار سخن در اين آيات به گونه‌اي است كه مفسران در طول تاريخ آن را به دو شكل كاملا متفاوت فهم كرده‌اند كه يكي حاكي از وجود ستون‌هايي نامرئي براي آسمان، و ديگري نافي وجود هرگونه ستوني است. اين دو تفسير، هرچند در ظاهر هر يك مبتني بر تحليل‌هاي ادبي خاص خودشان هستند، اما بررسي‌هاي اين مقاله نشان مي‌دهد كه پذيرش يا رد هر كدام از دو تفسير فوق، بيشتر از آنكه متكي به قواعد ادبي باشد، مبتني بر نظرياتي پيشيني در حوزه‌هاي كلام و كيهان‌شناسي و نيز رابطۀ ميان اين دو حوزه است. بنابراين، با گذر زمان و وقوع تغييرات يا اصلاحاتي در هر يك از دو حوزۀ فوق يا ارتباطات ميان آنها، چگونگي تفسير آيه دستخوش تحولاتي جديد مي‌‌شود. اين مقاله با رويكرد تاريخي به بررسي چگونگي وقوع اين تحولات تفسيري بر اثر تحولات كلامي و كيهان‌شناختي در طي چهارده قرن گذشته مي‌پردازد و نشان مي‌دهد كه اين تحولات را مي‌توان در سه دورۀ تاريخي مجزا بر اساس تحولات رخ‌داده در كلام و كيهان‌شناسي طبقه‌بندي كرد.

The pillars of the heavens have been articulated in the Quran in a manner that has enabled the commentators throughout history to interpret it in two completely different ways, one indicating the existence of invisible pillars for the heavens, and the other denying the existence of any pillar for them. Although these two interpretations are apparently based on their own literary analyzes of the text, the studies of this article show that the acceptance or rejection of either of the above two interpretations is based on prior theories in the fields of theology and cosmology as well as the relationship between the two, rather than on literary rules. Therefore, with the passage of time and the occurrence of changes or corrections in each of the above two areas or the relations between them, the interpretation of the verse undergoes new revisions. With a historical approach, this article examines how these interpretive developments occurred as a result of theological and cosmological developments over the past fourteen centuries and shows that these developments can be classified into three distinct historical periods related to the developments of theology and cosmology.