بررسي ميزان و نحوه رعايت حريم در معماري و شهرسازي از منظر فقه اسلامي شيعه (نمونه موردي: محله خان يزد)

Investigating the Extent and Way of Observing Privacy in Architecture and Urban Planning from the Perspective of Shiite Islamic Jurisprudence (Case Study: Khan Neighborhood in Yazd)

حريم و رعايت يا عدم رعايت آن در بسياري از مقوله‌هاي جامعه امروزي، جزو دغدغه‌هاي اصلي افراد جامعه است. با توجه به نوع زندگي امروزي، حريم افراد در بسياري از موارد در زندگي روز مره نقض شده و مسائل و مشكلاتي من جمله سلب آسايش و ايجاد مزاحمت براي افراد را به همراه دارد. دين اسلام نيز با توجه به جامعيت خود، در اين مقوله احكامي دارد كه در اين تحقيق با هدف بررسي نحوه و ميزان تحقق اين احكام در معماري و شهرسازي ايران، به شناخت و دسته‌بندي احكام موجود و بررسي چگونگي تحقق احكام عملي مستخرج، در مقياس محلي و در محدوده محله خان يزد پرداخته شد. روش اين پژوهش توصيفي تحليلي و طريقه گرد‌آوري اطلاعات از نوع كتابخانه‌اي و مشاهدات ميداني است. نتايج تحقيق بيانگر مصاديق متعددي از رعايت حريم در ابعاد مختلف آن و در بستر مورد بررسي است كه مواردي همچون عدم قرارگيري درب منازل روبروي هم، كمترين ميزان منافذ از كاربري‌هاي مسكوني به سوي معبر، درون نشستگي ورودي منازل نسبت به كوچه، همترازي ارتفاع مسجد با بافت اطراف محله، عقب نشستگي حجره‌هاي اطراف ميدان خان نسبت به معبر اصلي، تفكيك حوزه سواره و پياده در بيشتر نقاط محله، حفظ حريم آب با كمك انتقال آب از طريق قنات، عدم ازدحام در سطح محله حتي در بازارها و بازارچه‌ها و غيره، از اين قبيل اند. همچنين ميزان تحقق حريم از مجموع جهات نيز در سطح مطلوبي قرار دارد

Privacy and its observance or non-observance in numerous categories of today's society is one of the key concerns of people in society. Regarding the way of life today, people's privacy is violated in many cases in daily life and brings about problems such as deprivation of comfort and disturbance for people. Based on its comprehensiveness, the religion of Islam has rulings in this category. In the current study, to investigate the manner and extent of realization of these rules in Iranian architecture and urban planning, the existing rules are identified and classified, and the way of implementing the practical rules extracted is studied at the local scale and in Khan Yazd neighborhood. The research method is descriptive-analytical, and the method of collecting information is library and field observations. The research results show several examples of observing privacy in its various dimensions and the context under study, such as the lack of opposite doors, the least number of openings from residential places to the passage, the retreat of the entrance of houses compared to the alley, alignment of the height of the mosque with the surrounding texture, the retreat of the cells around Khan Square to the main passage, the separation of the riding and pedestrian areas in most parts of the neighborhood, maintaining water privacy by transferring water through aqueducts, lack of congestion in the neighborhood even in markets and bazaars, etc. Also, the quantity of observing privacy in all respects is at a desirable level.