اسباب و علل كم‌خوني‌ در طب سنتي ايراني و مقايسۀ آن با طب رايج

Causes of anemia in traditional Persian medicine and comparison with conventional medicine

كم‌خوني با كمبود گلبول‌هاي قرمز يا كاهش هموگلوبين خون ظاهر مي‌شود. حدود يك‌سوم جمعيت جهان به كم‌خوني مبتلا هستند؛ بنابراين شيوع فراواني دارد و يكي از پرهزينه‌ترين بيماري‌ها در نظام سلامت به‌شمار مي‌آيد. كم‌خوني با توجه به علت ايجادكنندۀ آن انواع مختلفي دارد. هدف از اين مطالعه بررسي اسباب و علل كم‌خوني در طب سنتي ايراني و مقايسۀ آن با طب رايج است. مواد و روش‌ها: در اين مطالعۀ مروري، اسباب و علل كم‌خوني با كليدواژه‌هاي قلت الدم و كم‌خوني در منابع معتبر طب سنتي ايراني از قرن چهارم تا سيزدهم هجري قمري مانند الحاوي، قانون، ذخيرۀ خوارزمشاهي و اكسير اعظم جست‌وجو شده است. همچنين پايگاه‌هاي علميGoogle Scholar, Scopus, SID, و PubMed با كليدواژه‌هاي كم‌خوني و Anemia بررسي شدند. يافته‌ها: علل متعددي براي ايجاد كم‌خوني يا قلت الدم در منابع طب سنتي ايراني مطرح شده است. از جمله مي‌توان به سوء‌تدبير در خوردن و آشاميدن، انواع سوء‌مزاج‌هاي معده و كبد، خروج خون از بدن با حيض يا نفاس يا اسهال خوني اشاره كرد. در طب رايج علل مطرح‌شده براي كم‌خوني شامل تغذيه نامناسب، اختلال در معده و روده‌ها، بيماري‌هاي كبدي، خونريزي و بيماري‌هاي مزمن هستند. نتيجه‌گيري: اسباب و علل مطرح‌شده براي كم‌خوني در طب سنتي ايراني تا حد زيادي با علل كم‌خوني از ديدگاه طب رايج مشابهت دارد. شناسايي زودهنگام علل ايجادكنندۀ كم‌خوني و اصلاح آن‌ها از جمله نوع تغذيه، مشكلات معده و كبد ميتواند براي پيشگيري از ايجاد كم‌خوني راهگشا باشد.

Anemia presents with deficiency in red blood cells or a decrease in hemoglobin. About a third of the world's populations suffer from anemia, so it is very common and places a heavy economic burden on the health system. There are different types of anemia depending on the cause. The aim of this study was to investigate the causes of anemia in traditional Persian medicine (TPM) and compare it with conventional medicine. Materials and Methods In this review study, the causes of anemia were searched in reliable sources of TPM from the fourth to the thirteenth century AH, including Al-Hawi fi al-Tibb, Al-Qanun fi al-Tibb, Zakhireye Khwarazmshahi and Iksir-i Azam with keywords Ghellat-od dam and anemia. Scientific databases including Google Scholar, Scopus, SID, and PubMed were also queried with the keyword anemia. Results Numerous causes have been suggested for anemia or Ghellat-od dam in TPM resources. These include bad eating and drinking habits, various types of stomach and liver dystemperaments (Su-e Mizaj), bleeding from menstruation or puerperium or dysentery. In conventional medicine, the causes of anemia include poor nutrition, gastrointestinal disorders, liver disease, bleeding and chronic diseases. Conclusion The causes of anemia in TPM are very similar to the causes of anemia from the perspective of conventional medicine. Early identification and correction of the causes of anemia, including diet, stomach and liver problems, can help prevent anemia.