پديد آورندگان :
مؤمن زاده، عليرضا دانشگاه كاشان - دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين - گروه مرتع و آبخيزداري، كاشان، ايران , قوام، منصوره دانشگاه كاشان - دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين - گروه مرتع و آبخيزداري، كاشان، ايران , كياني سلمي، صديقه دانشگاه كاشان - دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين - گروه جغرافيا و اكوتوريسم، كاشان، ايران
چكيده فارسي :
اتنوفارماكولوژي شامل پژوهش‌هاي ميداني و تجربي است كه اطلاعات بسيار باارزشي را در مورد گياهان دارويي عرضه مي‌كند. شويد Anethum graveolens L. گياهي يك‌ساله از خانوادۀ چتريان است كه در طب سنتي، از بذر و برگ آن به‌عنوان ضدعفوني‌كننده، ضدتشنج، برطرف‌كنندۀ نفخ، برطرف‌كنندۀ سوءهاضمه، افزايش‌دهندۀ شير و كاهش‌دهندۀ چربي خون استفاده مي‌شود. مطالعۀ حاضر با هدف تحليل اتنوفارماكولوژي شويد در شهر اردستان انجام شد كه سابقۀ طولاني در كشت و مصرف اين گياه دارد.
مواد و روش‌ها: در ابتدا مصاحبه از افراد محلي سالخورده و خبره در زمينۀ استفاده‌هاي سنتي دارويي، خوراكي و صنعتي شويد به‌روش نمونه‌گيري گلوله برفي در زمستان 1398 انجام شد. پس از جمع‌آوري اطلاعات محلي، پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته از اين اطلاعات بومي تهيه شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول كوكران به تعداد 375 نفر برآورد شد و پرسش‌نامه به‌صورت تصادفي در بين مردم شهر اردستان در بهار 1399 توزيع شد. روايي ابزار تحقيق بعد از نظرسنجي از استادان و متخصصان و پايايي آن با استفاده از آلفاي كرونباخ به مقدار 0/894 تأييد شد. تجزيه‌وتحليل آماري داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخۀ 22 و آزمون تي تست و فريدمن انجام شد.
يافته‌ها: بررسي نتايج فراواني وضعيت متغيرهاي مصرف شويد به‌منظور درمان به‌ترتيب نشان داد كه به‌طور ميانگين 3/13 درصد استفاده از بذر تازۀ آن جهت كاهش چربي خون، 2/02 درصد استفاده از دم‌كردۀ بذر جهت درمان درد معده، 1/87 درصد استفاده از دم‌كردۀ بذر جهت افزايش شير در زنان و 1/73 درصد استفاده از بذر جهت رفع نفخ در دام بود. بيشترين اندام مورد مصرف، برگ گياه و بيشترين شيوۀ مصرف (34/1 درصد) به‌صورت خشك (چاشني در غذاها) بود.
نتيجه‌گيري: علي‌رغم دانش غني سالخوردگان و خبرگان محلي از كاربردهاي مختلف شويد، پاسخ‌گويان به پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته در محله‌هاي مختلف شهر اردستان، دانش بومي درماني كمي از شويد داشتند يا به آن اعتقاد نداشتند. شايد بتوان گفت تجربۀ كمتر نسل جوان‌تر و آگاهي كمتر آن‌ها در استفاده از گياهان دارويي دليلي بر اين امر باشد.
چكيده لاتين :
Ethnopharmacology includes field and experimental research that provides valuable information about medicinal plants that are used in various cultures. Dill (Anethum graveolens L.) is an annual plant of the Umbelliferae family, the seeds and leaves of which are used as antiseptic, anticonvulsant, anti-flatulence, indigestion, milk enhancer and lipid-lowering in Persian Medicine. The aim of this study was to analyze the ethnopharmacology of dill in Ardestan, with a long history of cultivation and consumption of this plant.
Materials and Methods: Initially, local elderly and experts in fields of traditional medicinal, food, and industrial uses of dill were selected by snowball sampling and interviewed winter 2019. Subsequently, a researcher-made questionnaire was prepared from locally collected data. Using Cochran's formula, the sample size was estimated at 375 and the questionnaire was randomly distributed among the participants from Ardestan in the spring of 2020. The validity of the research instrument was confirmed by a survey of professors and experts and the reliability was confirmed by Cronbach's alpha of 0.894. Statistical analysis was performed using SPSS software version 22 and t-test and Friedman test.
Results: A review of the frequency of variables for dill used as treatment showed that, on average, there was a 3.13% use of fresh seeds to reduce blood lipids, 2.02% to treat stomach pain. Seed infusion was used in 1.87% as a galactagogue. Also, seeds were used to eliminate bloating in livestock in 1.73%. The most frequently used part was leaves and the most consumed method (34.1%) was dried (seasoning in foods).
Conclusion: Therefore, it can be concluded that despite the rich knowledge of the elderly and local experts of different applications of dill, the respondents to the researcher-made questionnaire in different neighborhoods of Ardestan have little or no knowledge of the ethnopharmacology of dill. Perhaps the lower experience of the younger generation and their little knowledge of the use of medicinal plants is a reason for this matter.
