معرفي شمس‌الدين محمد جيلاني و بررسي ساختاري و محتوايي كتاب قرابادين نگاشتۀ او

Introducing Shams al-Din Muhammad Jilani and a review of the structure and context of his book Qarabadin (Pharmacopeia)

قرابادين‌ها يا ادويۀ مركب، جزء منابع مهم و ارزشمند دارويي تأليف‌شده در تاريخ پزشكي ايران هستند. در همين راستا، هدف تحقيق حاضر معرفي و بررسي ساختاري و محتوايي قرابادين شمس‌الدين محمد جيلاني به‌عنوان يكي از اين قرابادين‌هاست. مواد و روش‌ها: در اين مطالعۀ مروري و كتابخانه‌اي، زندگي‌نامه شمس‌الدين محمد جيلاني با استفاده از منابع دست‌اول و نسخ خطي مورد بررسي قرار گرفته، سپس با مراجعه به متن قرابادين جيلاني، سعي در بررسي ساختاري و محتوايي آن شده است. يافته‌ها: شمس‌الدين محمد جيلاني از جمله پزشكان عصر صفوي بوده كه به هند مهاجرت كرده است. او علاوه بر قرابادين مذكور كتابي در ادويۀ مفرده و شرحي بر كتاب غني و مني ابومنصور حسين‌بن‌نوح قمري بخاري داشته است. طبق اظهارات شمس‌الدين محمد جيلاني در قرابادين مذكور، او قرص كافور، قرص لمن يبول في الفراش (قرص شب‌ادراري) و شياف بريوماي را براي اولين بار ساخته است. نتيجه‌گيري: اين قرابادين با توجه به منابع و مراجع دست‌اول مورد استفاده و غناي آنها، از ارزش و اعتبار علمي بسياري در تاريخ داروسازي برخوردار است.

Qarabadins are one of the most important and valuable sources of pharmacy written throughout history of Persian medicine. In this regard, the aim of this study is to introduce and study the structure and content of Shams al-Din Muhammad Jilani's Qarabadin, as one of these compilations. Materials and Methods: In this review and library study, the biography of Shams al-Din Muhammad Jilani has been studied using first-hand sources and manuscripts. Subsequently, referring to the text of Jilani's Qarabadin, an attempt was made to examine its structure and content. Results: Shams al-Din Muhammad Jilani was a physician of the Safavid era who immigrated to India. In addition to the above-mentioned Qarabadin, he has composed a book on single drug monographs (Advieh Mofradeh) and a commentary on the book of Qani wa Mani, which was written by Abu Mansour Hussein ibn Noah Qamari al-Bukhari. According to Shams al-Din Muhammad Jilani in the aforementioned Qarabadin, he was the first to formulate Kafur tablet, Leman Yabul fi al- Farash (Enuresis) tablet and Bryoma suppositories. Conclusion: Being based upon first-hand rich sources and references endow this Qarabadin with scientific value and credibility.